Անհատի լեզուն աբեղյանական լեզվականոնարկման զուգահեռներում

Abstract

Հոդվածի նյութն է անհատի լեզվի քննությունը   մեծանուն գիտնական Մ. Աբեղյանի լեզվաբանական աշխատություններում: Ըստ ամենայնի նկարագրված է անհատի դերը լեզվի ծագման, փոփոխության, զարգացման գործընթացում՝   հիմնաշեշտը դնելով աբեղյանական այն դրույթի վրա, որ լեզուն չի կարող բացառություն լինել բնության և հասարակության օրենքներից, այն չի կարող չփոփոխվել, և փոփոխություններ   իրականացնողն անհատն է: Լեզվաբանը «անհատական լեզուներ» ասելով հասկանում է  աբստրակտ, վերացարկված լեզվի (հանրության լեզվի) կոնկրետ, իրական, շոշափելի արտահայտությունը,  իսկ հանրության լեզուն  համարում է կոնկրետ լեզուների ընդհանուրը: Միաժամանակ նա անհրաժեշտ ուշադրություն է դարձնում գրական լեզվի՝   անհատների լեզուները միացնելու-միասնականացնելու գործառույթին:

Ուսումնասիրության նպատակն է ցույց տալ, որ լեզվականոնարկման զուգահեռականներում   անհատի  լեզվի քննական վերլուծություններում Աբեղյանի  որդեգրած լեզվաբանական ուղղության գլխավոր արժանիքը հենց լեզվագործունեության  (խոսողության) պատմական ըմբռնումն է, և «աբեղյանական հակասություն»-ը հիմնավորված չէ:

Նյութի արդիականությունը պայմանավորված է   ժամանակակից համընդհանուր լեզվաբանության մի քանի  հիմնախնդիրների լուծման առաջնահերթությամբ: Մ. Աբեղյանի անհատական լեզուների տեսությունն անմիջականորեն առնչվում է լեզվի ծագման, նախալեզվի գոյության և  նրա վերականգնման, ցեղակից լեզուների առաջացման,  ամեն հնչյունի գոյաբանական-ծագումնաբանական արժեքի վերհանման (բառային իմաստակրության առումով), այս կամ այն հնչյունների կապակցության հետ   այս կամ այն  առարկայի կամ գործողության մտապատկերի զուգորդվածության հարցերին: Աբեղյանական տեսության վերջնարդյունքում անհատական լեզուները «առանձին-առանձին բարբառներ են տարրական ձևով» և անգամ  նախալեզվի  ծագումնաբանական հիմքում կարող են դրվել: