ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԱԴՐԲԵՋԱՆԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՔՐԴԵՐԻ ՆԿԱՏՄԱՄԲ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԱԿՆԱՐԿ
DOI:
https://doi.org/10.46991/jos.2023.24.2.272Keywords:
Ադրբեջանի Ժողովրդական Հանրապետություն, Ադրբեջանական Հանրապետություն, քրդեր, քրդական հիմնախնդիր, քրդական ինքնավարություն, անջատողականություն, ՔրդստանAbstract
Քրդերի նկատմամբ Ադրբեջանի Ժողովրդական Հանրապետության քաղաքականությունը տասնամյակներ շարունակ վիճելի հարց է եղել և լայն քննարկումների տեղիք տվել, ինչը սկիզբ է առել Ադրբեջանում խորհրդային իշխանության առաջին տարիներից: Խորհրդային կառավարությունը, որն առաջին անգամ իր ներկայությունը հաստատեց Ադրբեջանում 1920-ականների սկզբին, քրդերի նման տեղաբնիկ ժողովուրդների և էթնիկ փոքրամասնությունների վերաբնակեցման և ձուլման քաղաքականություն էր վարում, որոնք պատմականորեն բնակվել էին Իրանի և Թուրքիայի հետ սահմանամերձ շրջաններում:
Այս քաղաքականության ներքո, որը շարունակվեց ողջ խորհրդային տարիներին, կառավարությունը հազարավոր քրդերի հարկադրաբար տեղափոխեց հարավային՝ իրենց ավանդական հայրենիքից հեռու՝ Ադրբեջանի այլ մասեր, դա հիմնավորելով որպես էթնիկապես միատարր շրջաններ ստեղծելու՝ ավելի մեծ նախաձեռնության բաղկացուցիչ: Այս գործընթացը զգալի սոցիալական և տնտեսական խաթարումներ առաջացրեց բազմաթիվ քրդական համայնքների համար և լայն հակազդեցության ու դիմադրության հանգեցրեց:
1991թ., Խորհրդային Միությունից անկախություն ձեռք բերելուց հետո, Ադրբեջանը քրդերի նկատմամբ ավելի բազմաշերտ քաղաքականություն է վարել՝ քուրդ բնակչության իրավունքների և կարիքների հաշվին փորձելով հավասարակշռել իր տարածքային պահանջներն ու անվտանգային շահերը: Թեև Ադրբեջանը պաշտոնապես, իբրև «ճանաչում» է քրդերի ներկայությունը իր սահմաններում և վերջին տարիներին բարձրաձայնում է քրդական համայնքներին մշակութային և լեզվական որոշ իրավունքների շնորհման մասին, միաժամանակ կոշտ դիրքորոշում է որդեգրել քրդական քաղաքական շարժումների և ակտիվիստների գործունեության նկատմամբ, որոնք, իր կարծիքով, սպառնալիք են պետության տարածքային ամբողջականությանը։
References
Алиев К. Г., Этнодемографическая ситуация Сурмалинского (Игдырского) региона в XIX – начале XX вв., Вчені записки ТНУ імені В.І. Вернадського. Серія: Історичні науки, Том 32 (71), № 3, 2021
Бабаян Д․, Красный Курдистан: Геополитические аспекты создания и упразднения, «21-й ВЕК», № 2, 2005
Бакаев Ч. Х., Язык азербайджанских курдов, Москва, 1965
Букшпан А., Азербайджанские курды, http://kurdist.ru/2010/05/12/ а-букшпан-азербайджанские-курды, 12.05.2012, (մուտքի ամսաթիվ 22.10.2023)
Маммадова Ш., Курдский вопрос в политике советского государства в 1920-1930-е гг., Вопросы Истории, №6, 2013
Шопен Я., Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи, Санкт-Петербург, 1852
Ali O., The Kurds and the Lausanne Peace Negotiations, 1922-23, Middle Eastern Studies, Taylor & Francis, Ltd, Vol. 33, No. 3, Jul., 1997
Hovhannisyan R., The Republic of Armenia, University of California Press, Berkeley, 1971
Mir Jafar Bagirov’s Memo (1923), How the Caucasian Bureau of the C.C. R.C.P. (B.) discussed the Karabakh issue in 1920-1923, https://karabakh.org/karabakh-history/karabakh-during-the-1920-1988/how-the-caucasian-bureau-of-the-ccrcpb-discussed-the-karabakh-issue-in-1920-1923/7/, (մուտքի ամսաթիվ. 22.10.2023)
Müller D., The Kurds of Soviet Azerbaijan, 1920-91, Central Asian Survey, 19(1), 2000
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Liana Petrosyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Հոդվածների նկատմամբ հեղինակների հեղինակային իրավունքը պահպանվում է:
Երրորդ կողմի թույլատրված կրկնակի օգտագործումը սահմանվում է հետևյալ օգտագործման լիցենզիայով.
Creative Commons վերագրում-ոչ առևտրային (CC BY-NC): CC BY-NC օգտագործողներին թույլ է տալիս պատճենել և տարածեք հոդվածլ ոչ կոմերցիոն նպատակներով: Օգտագործողները կարող են վերաձևակերպել, փոփոխել նյութը, հարմարեցնել այն տեքստին՝ հղում անելով
լիցենզիային։ Լիցենզիայի մանրամասները հասանելի են
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/ հասցեով:
Այս լիցենզիայի համաձայն հոդվածների նկատմամբ հեղինակների հեղինակային իրավունքը պահպանվում է, սակայն
«Արևելագիտության հարցեր» ամսագիրը և Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչությունը ստանում են հոդվածը թղթային և էլեկտրոնային տարբերակով հրատարակելու և երրորդ անձնանց՝ բնօրինակին պատշաճ կերպով հղում անելու պայմանով այն օգտագործելու, տարածելու և վերարտադրելու իրավունք տալուլ ոչ բացառիկ լիցենզիա: Համապատասխան մեջբերումը բնօրինակին սովորական հղումն է: Հեղինակների կամ հրատարակիչների թույլտվություն չի պահանջվում:
