ԻՍԼԱՄԻ ՀԻՆԳ ՀԻՄՆԱՍՅՈՒՆԵՐԸ ԱՀԼ-Է ՀԱՂՂԻ ԿՐՈՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ
DOI:
https://doi.org/10.46991/jos.2023.24.2.255Keywords:
ահլ-է հաղղ, իսլամի հինգ հիմնասյուներ, շահադա, աղոթք, նվիրատվություն, պահք, ուխտագնացությունAbstract
Իսլամի հինգ հիմնասյուները՝ շահադան, աղոթքը, նվիրատվությունը, պահքը և ուխտագնացությունը պարտադիր են բոլոր մուսուլմանների՝ և՛ սուննիների, և՛ շիաների համար, սակայն ծայրահեղ շիայական ուղղությունները դրանց հաճախ չեն հետևում, փոփոխությունների են ենթարկում, կամ փոխարինում որևէ այլ, տեղային բնույթ կրող նմանատիպ երևույթներով։ Օրինակ, գլխավորապես Իրանի արևմտյան շրջաններում, մասամբ նաև Իրաքում բնակվող ահլ-է հաղղերի սուրբ գրքում՝ Սարանջամում, անդրադառնալով կրոնի հիմնասյուներին, նշվում են ոչ թե վերոնշյալ հինգը, այլ միայն այս կրոնական խմբի կողմից հիմնասյուն համարվող չորսը՝ մաքրությունը, բարեպաշտությունը, անգոյությունը և պատրաստակամությունը։ Շահադան առհասարակ բացակայում է, աղոթքը փոխարինվում է ջամով, նվիրատվությունը՝ ծիսական զոհաբերությամբ ու հյուրասիրություններով, երկարատև պահքը՝ տարեկան մեկ կամ երկու անգամյա եռօրյա պահքով, իսկ ուխտագնացությունը Մեքքա կամ Մեդինա՝ ահլ-է հաղղերի սրբավայրեր այցելությամբ։
Այստեղ հանգամանալից կանդրադառնանք ահլ-է հաղղերի շրջանում իսլամի հինգ հիմնասյուների պահպանման խնդիրներին, կփորձենք պարզել դրանք այլ տարբերակներով փոխարինելու պատճառները։
References
Жуковский В., Секта “Людей истины” – Аhлi hakk – въ Персiи, Записки Восточного отдела Императорского Русского археологического общества, Т. II, Вып .I., 1888.
Янечек Е., Вероучение Ахл-е хакк («Люди Истины») в контексте курдского этноса, Магистерская диссертация, Санкт-Петербург, 2017.
Bruinessen M. V., When Haji Bektash still bore the name of Sultan Sahak, Notes on the Ahl-I Haqq of the Guran district, Bektachiyya: études sur l’ordre mystique des Bektachis et les groupes relevant de Hadji Bektach, Istanbul: Éditions Isis, 1995, pp. 117-38․
Bruinessen M. V., Veneration of Satan Among The Ahl-e Haqq of The Guran Region, Fritillaria Kurdica. Bulletin օf Kurdish Studies, 2014, vol. 3-4, pp. 6-41.
Hosseini B., Yārsān of Iran, Socio-Political Changes and Migration, Oxford, UK, Palgrave Macmillan, 2020.
Ivanow W., The Truth-Worshippers of Kurdistan. Ahl-i Haqq Texts, Leidan: E.J. Brill, 1953.
Kreyenbrook Ph., God first and last: Religious Traditions and Music of the Yaresan of Guran, Wiesbaden, 2020.
Mir-Hosseini Z., Faith, Ritual and Culture among the Ahl-e Haqq of Southern Kurdistan, Kurdish Cultural Identity, London, Zed Press, 1995.
Nūr ‘Alī Elahī, Borhān ol-haqq, 6th edition, 1354/1975.
Poonawala, I., Ismaʿilism xi. Ismaʿili Jurisprudence”, Encyclopaedia Iranica XIV, 2007, pp. 195-197, https://www.iranicaonline.org/articles/ ismailism-xi-ismaili-jurisprudence
Safīzādeh S., Nāme-ye Sarānjām yā Kalām-e Xazāne, 1375/1996.
Sevim E., “Path to the Universal Self in Haji Baktash Walî: Four Doors - Forty Stations”, Spiritual Psychology and Counseling, 2016 August 1(2), pp. 145–161
Hešmatollah T., Ahl-e haqq, Majāle-ye Vahid, vol. 9-12, 1349/1970, pp. 1411-1422.
Weightman, S.C.R., “The Significance of Kitāb Burhān ul-Ḥaqq”, Iran, Vol. 2 (1964), pp. 83-103.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Arpine Arushanyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
Հոդվածների նկատմամբ հեղինակների հեղինակային իրավունքը պահպանվում է:
Երրորդ կողմի թույլատրված կրկնակի օգտագործումը սահմանվում է հետևյալ օգտագործման լիցենզիայով.
Creative Commons վերագրում-ոչ առևտրային (CC BY-NC): CC BY-NC օգտագործողներին թույլ է տալիս պատճենել և տարածեք հոդվածլ ոչ կոմերցիոն նպատակներով: Օգտագործողները կարող են վերաձևակերպել, փոփոխել նյութը, հարմարեցնել այն տեքստին՝ հղում անելով
լիցենզիային։ Լիցենզիայի մանրամասները հասանելի են
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/ հասցեով:
Այս լիցենզիայի համաձայն հոդվածների նկատմամբ հեղինակների հեղինակային իրավունքը պահպանվում է, սակայն
«Արևելագիտության հարցեր» ամսագիրը և Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչությունը ստանում են հոդվածը թղթային և էլեկտրոնային տարբերակով հրատարակելու և երրորդ անձնանց՝ բնօրինակին պատշաճ կերպով հղում անելու պայմանով այն օգտագործելու, տարածելու և վերարտադրելու իրավունք տալուլ ոչ բացառիկ լիցենզիա: Համապատասխան մեջբերումը բնօրինակին սովորական հղումն է: Հեղինակների կամ հրատարակիչների թույլտվություն չի պահանջվում:
