Կենտրոնական բանկի վերահսկողության նշանակությունը և կատարելագործման ուղիները

Abstract

Վե­րահս­կո­ղութ­յու­նը ցան­կա­ցած հա­մա­կար­գի կա­ռա­վար­ման կար­ևոր գոր­ծա­ռույթն է, ո­րը հնա­րա­վո­րութ­յուն է ըն­ձեռ­ում ա­պա­հո­վելու հա­մա­կար­գի տար­րե­րի գոր­ծու­նեութ­յան կեն­սու­նա­կութ­յու­նը և­ արդ­յու­նա­վե­տութ­յու­նը։ ՀՀ Սահ­մա­նադ­րութ­յամբ և­ օ­րենք­նե­րով Կենտ­րո­նա­կան բան­կին վե­րա­պահ­ված է բան­կա­վար­կա­յին հա­մա­կար­գի նկատ­մամբ բա­ցա­ռիկ վե­րահս­կո­ղութ­յան ի­րա­վունք։ Վեր­ջինս սահ­ման­ված կար­գով հետ­ևում է, որ առևտ­րա­յին բան­կե­րը, վար­կա­յին կազ­մա­կեր­պութ­յու­ննե­րը և ն­րա վե­րահս­կո­ղութ­յա­նը են­թա­կա այլ սուբ­յեկտ­նե­րը ժա­մա­նա­կին և լ­րիվ ծա­վա­լով կա­տա­րեն տնտե­սա­կան հիմ­նա­կան և հա­տուկ նոր­մա­տիվ­ները, գոր­ծեն ի­րա­վա­կան ակ­տե­րով սահ­ման­ված հաս­ցեագ­րում­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան: Բան­կա­վար­կա­յին հա­մա­կար­գի վե­րահս­կո­ղութ­յան գոր­ծա­ռույթ­ներն են նախ և­ ա­ռաջ բան­կե­րից ո­րո­շա­կի տե­ղե­կա­տվութ­յան ստա­նալն ու վեր­լու­ծե­լը և հե­տա­գա­յում այդ տե­ղե­կա­տվութ­յուն­նե­րին ար­ձա­գան­քե­լու հա­մար­ժեք մի­ջոց­ներ կի­րա­ռե­լը:

Վե­րահս­կո­ղութ­յան իր ի­րա­վա­սութ­յու­նը Կենտ­րո­նա­կան բանկն ի­րա­կա­նաց­նում է հե­ռա­կա վե­րահս­կո­ղութ­յան ու ստու­գում­նե­րի մի­ջո­ցով: ՀՀ կենտ­րո­նա­կան բանկն իր վե­րահս­կո­ղա­կան գոր­ծու­նեութ­յու­նում օգ­տա­գոր­ծում է մի­ջազ­գա­յին փոր­ձը և հատ­կա­պես Բա­զել­յան կո­մի­տեի հանձ­նա­րա­րա­կան­նե­րը:

Բան­կա­յին կար­գա­վոր­ման մի­ջազ­գա­յին հա­մա­գոր­ծակ­ցութ­յու­նը են­թադ­րում է դրա ի­րա­կա­նաց­ման առն­վազն եր­կու կա­ռու­ցա­կար­գե­րի առ­կա­յութ­յուն՝ ինս­տի­տու­ցիո­նալ և նոր­մա­տի­վա­յին: Ինս­տի­տու­ցիո­նալ կա­ռու­ցա­կար­գը նշա­նա­կում է կա­ռուց­ված­քա­յին կազ­մա­վոր­ման (մարմ­նի) ստեղ­ծում, ո­րի շրջա­նակ­նե­րում ի­րա­կա­նաց­վում է փոխ­հա­մա­ձայ­նեց­ված մո­տե­ցում­նե­րի մշա­կում, իսկ նոր­մա­տիվ մո­տե­ցու­մը նե­րա­ռում է նոր­մա­տի­վա­յին մի­ջոց­նե­րի հա­մա­լի­րը (փաս­տաթղ­թեր, ակ­տեր և­ այլն):

Բա­զել­յան կո­մի­տեի ո­րո­շում­նե­րը ուղ­ղա­կի ի­րա­վա­բա­նա­կան ուժ չու­նեն, ո­րով­հետև դրանք մի­ջազ­գա­յին ոչ կա­ռա­վա­րա­կան կազ­մա­կեր­պութ­յան ակ­տեր են, բայց ի­րա­վա­բա­նա­կան նշա­նա­կութ­յուն ու­նեն. Դրանք կա­րող են ծնել ի­րա­վա­կան նոր­մեր, ազ­դել ի­րա­վա­սու մար­մին­նե­րի վրա՝ ըն­դու­նե­լու բան­կա­յին հսկո­ղութ­յան վե­րա­բեր­յալ ի­րա­վա­կան նոր­մեր:

Մի­ջազ­գա­յին նշված փաս­տաթղ­թե­րով ա­ռա­ջարկ­վեց կի­րա­ռել վե­րահս­կո­ղու­թյան նոր՝ ա­ռա­ջա­դեմ տե­սակ՝ հա­մախմբ­ված հսկո­ղութ­յու­նը: