Ձևաբանական նշումները արդի հայերենի ուղղագրական, բացատրական բառարաններում

Abstract

Ի տար­բե­րութ­յուն տե­սա­կան աշ­խա­տութ­յուն­նե­րի հա­րուստ բազ­մա­զա­նութ­յան՝ մե­զա­նում չի գոր­ծել ձևա­բա­նութ­յան գործ­նա­կան, մաս­նա­վո­րա­պես բա­ռա­րա­նա­յին ամ­րագր­ման ե­ղա­նա­կը: Մինչ այ­սօր մենք չու­նենք հա­յե­րե­նի քե­րա­կա­նա­կան բա­ռա­րան։

Հաշ­վի առ­նե­լով խնդրի ար­դի վի­ճա­կը՝ նա­խա­տես­վում է կազ­մել և հ­րա­տա­րա­կել այդ­պի­սի ա­ռանձ­նա­հա­տուկ մի աշ­խա­տանք՝ «Ար­դի ար­ևե­լա­հա­յե­րե­նի ու­սում­նա­կան քե­րա­կա­նա­կան բա­ռա­րան»:

Ան­շուշտ, հայ բա­ռա­րա­նագ­րութ­յունն ու­նի դա­րա­վոր ա­վան­դույթ­ներ. լեզ­վամ­շա­կու­թա­յին անգ­նա­հա­տե­լի ար­ժեք ու­նեն 19-20-րդ դդ. հրա­տա­րակ­ված այն­պի­սի հան­րա­գի­տա­կան ու լեզ­վա­բա­նա­կան բա­ռա­րան­ներ, ինչ­պի­սիք են Մ­խի­թար­յան հայ­րե­րի «­Նոր բառ­գիրք հայ­կա­զեան լե­զո­ւի»-ն, Հ. Ա­ճառ­յա­նի «Հա­յե­րեն ար­մա­տա­կան բա­ռա­րան»-ը և «­Հա­յոց անձ­նա­նուն­նե­րի բա­ռա­րան»-ը, Հ. Բար­սեղ­յա­նի «­Հա­յե­րեն ուղ­ղագ­րա­կան-ուղ­ղա­խո­սա­կան, տեր­մի­նա­բա­նա­կան բա­ռա­րան»-ը, «­Ժա­մա­նա­կա­կից հա­յոց լեզ­վի բա­ցատ­րա­կան բա­ռա­րան»-ը՝ 4 հա­տո­րով, Էդ. Ա­ղա­յա­նի «Ար­դի հա­յե­րե­նի բա­ցատ­րա­կան բա­ռա­րան»-ը, Ա. Սու­քիաս­յա­նի, Ս. Գալստ­յա­նի «­Հա­յոց լեզ­վի դարձ­վա­ծա­բա­նա­կան բա­ռա­րան»-ը, Ա. Սու­քիաս­յա­նի «­Հա­յոց լեզ­վի հո­մա­նիշ­նե­րի բա­ռա­րան»-ը և­ այլն:

Ներ­կա­յումս էլ բա­ռա­րա­նագ­րա­կան ուղ­ղութ­յուն­նե­րը կրկին բազ­մա­զան են՝ բա­ցատ­րա­կան, ուղ­ղագ­րա­կան, բա­ռա­կազ­մա­կան, դարձ­վա­ծա­բա­նա­կան, հո­մա­նիշ­նե­րի, նո­րա­բա­նութ­յուն­նե­րի, օ­տար բա­ռե­րի, դրանց հա­մար­ժեք­նե­րի, բար­բառ­նե­րի, հա­պա­վում­նե­րի:

Ս­րանք, սա­կայն, գե­րա­զան­ցա­պես բա­ռա­գի­տա­կան բնույ­թի են և տա­լիս են բա­ռա­յին կազ­մի ի­մա­ցա­բա­նա­կան նկա­րագ­րութ­յուն: Այս­պի­սի բա­ռա­րան­նե­րը ու­նե­նա­լու են ի­րենց արդ­յու­նա­վետ շա­րու­նա­կութ­յու­նը։ Այ­սու­հան­դերձ, լեզ­վա­բա­նա­կան բա­ռա­րան­նե­րը ու­նեն նաև այլ ա­ռա­քե­լութ­յուն­ներ, ո­րոն­ցից մեկն էլ գրա­կան լեզ­վի քե­րա­կա­նութ­յան, մաս­նա­վո­րա­պես ձևա­բա­նութ­յան բա­ռա­րա­նա­յին նկա­րագ­րութ­յունն է: Հա­մե­նայն դեպս, դեռևս 1950-ա­կան­նե­րից այդ­պի­սիք կազմ­վել են անգ­լե­րե­նի, ֆրան­սե­րե­նի, ռու­սե­րե­նի հա­մար, մինչ­դեռ մե­զա­նում քե­րա­կա­նա­կան խիստ մաս­նա­վոր ցու­ցում­նե­րը ա­ռայժմ տեղ են գտել բա­ցատ­րա­կան, ուղ­ղագ­րա­կան բա­ռա­րան­նե­րում: Հույս ու­նենք, որ կազմ­վե­լիք բա­ռա­րա­նը պի­տի լրաց­նի այս բա­ցը: