Հին հայերենի ձայնեղ շփական վ (v)-ն (ապաժամանակյա և տարաժամանակյա հայեցակերպեր)
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2022.13.1.035Keywords:
շփական ձայնեղ, տարաժամանակյա հայեցակետ, կիսաձայն, երկշրթնային ձայնորդ, դիրքային տարբերակ, տիպաբանական մոտեցում, հերթագայությունAbstract
Պատմահամեմատական հայերենագիտության մեջ հին հայերենի վ (v)-ի համար վերականգնվում են *ṷ, *u, *p և *ksṷ նախաձևերը: Ըստ էության՝ վերականգնվում է երկու հնչույթային նախաձև, եթե նկատի ունենանք, որ համեմատական հնդեվրոպաբանության մեջ ընդունված պատկերացման համաձայն *ṷ-ն և *u-ն միևնույն հնչույթի դիրքային տարբերակներն են, և մեկ հնչյունակապակցական: Ինչպես վերոհիշյալ նախաձևերի հետ վ (v)-ի քանակական հարաբերակցությունը, այնպես էլ *ṷ/*u-ի ծագումնաբանական առնչությունները հ.-ե. այլ լեզուների շրթնատամնային [v]-երի հետ՝ մի կողմից, ու հին լեզուներից (հնդեվրոպական և ոչ հնդեվրոպական) կատարված փոխառություններում վ (v)-ի համապատասխանների տիպաբանական համարժեքները՝ մյուս կողմից, ցույց են տալիս, որ հյ. վ (v)-ի բուն նախաձևը եղել է հ.-ե. երկշրթնային *ṷ կիսաձայնը: Մյուս նախաձևերի հետ վ (v)-ի առնչությունները համեմատաբար ուշ երևույթներ են և առավելապես պայմանավորված են հնչյունափոխական տարբեր գործընթացներով:
References
Գ. Բ. Ջահուկյան, Հայոց լեզվի պատմություն. Նախագրային ժամանակաշրջան, Եր., 1987, էջ 111-157:
Հ. Աճառյան, Հայերեն արմատական բառարան հ. II, Եր., 1973, էջ 193:
Գ. Ջահուկյան, Հայերեն ստուգաբանական բառարան, Եր., 2010, էջ 270:
Հ. Հյուբշման, Հայերենի քերականություն, Եր., 2003, էջ 495:
Հ. Պեդերսըն, Նպաստ մը հայ. լեզուի պատմութեան, Վիեննա, 1904, էջ 1:
O. Семереньи, Введение в сравнительное языкознание. М., 1980, էջ 5:
А. Н. Савченко, Сравнительная грамматика индоевропейских языков. М., 1974, էջ 85:
Т. В. Гамкрелидзе, Вяч. Вс. Иванов, Индоевропейский язык и индоевропейцы. т. II, Тбилиси, 1984, էջ 589-590:
А. Мейе, Введение в сравнительное изучение индоевропейских языков. М.-Л., 1938, էջ 142-143:
К. Г. Красухин, Введение в индоевропейское языкознание. М., 2004, էջ 69-70:
Հ. Աճառեան, Հայերէն գաւառական բառարան // Էմինեան ազգագրական ժողովածու, հ. Թ, Մոսկվա, 1913, էջ 439-440:
Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, հ. I (Ա-Կ), Եր., 1979:
Առձեռն բառարան հայկազնեան լեզուի, Անթիլիաս, 1988:
Վ. Պետրոսյան, Հին հայերենի ձայնավորական համակարգի ծագումը և հնչաբանական արժեքայնությունը // ԲԵՀ. Հայագիտություն, 2017, թիվ 2, էջ 48-50:
М. М. Гухман, Готский язык. М., 1958, էջ 116-117:
А. М. Селищев, Старославянский язык. М., 1952, էջ 140-144:
А. Вайан, Руководство по старославянскому языку. М., 1952, էջ 184-191:
Г. А. Хамбургаев, Старославянский язык. М., 1974, էջ 250-251:
А. И. Горшков, Старославянский язык. М., 1974, էջ 156-157:
Վ. Պետրոսյան, Ձևահնչույթի և ձևահնչույթաբանության լեզվաբանական կարգավիճակը // Բանբեր Երևանի համալսարանի, 2009, թիվ 3, էջ 96-105:
A. Meillet, Les dialectes indo-européens. Paris, 1950, էջ 86:
Է. Բ. Աղայան, Գրաբարի քերականություն, Եր., 1964, էջ 325-326:
Վ. Պետրոսյան, Հայկական և հնդեվրոպական երկբարբառային համակարգերը // ՎԷՄ, 2015, թիվ 3, էջ 115-127:
Վ. Պետրոսյան, Հին հայերէնի երկբարբառային կազմութիւնների հնչոյթաբանական եւ հնչիւնաբանական արժէքները // Հայկազեան հայագիտական հանդէս, 2018, թիվ 38, էջ 57-78:
В. С. Расторгуева, Древнеиранские языки (авестийский и древнеперсидский) // Языки Азии и Африки, т. II, M., 1978, էջ 20-24:
Основы иранского языкознания (среднеиранские языки). М., 1981, էջ 21, 35-36:
Ռ. Ղազարեան, Գրաբարի բառարան, Անթիլիաս, 2004, էջ 286:
Г. Б. Джаукян, Очерки по истории дописьменного периода армянского языка, Ер., 1967, էջ 304:
Г. Б. Джаукян, Урартский и индоевропейские языки. Ер., 1963, էջ 12-13:
Г. А. Меликишвили, Урартский язык. М., 1964, էջ 22:
И. М. Дьяконов, Языки древней Передней Азии. М., 1967, էջ 125-129:
М. Л. Хачикян, Хурритский и урартский языки, Ер., 1985, էջ 39-40:
Г. А. Меликишвили, Урартские клинообразные надписи. М., 1960, էջ 47:
Գ. Ջահուկյան, Քերականական և ուղղագրական աշխատությունները հին և միջնադարյան Հայաստանում, Եր., 1954, էջ 63, 69:
Հ. Աճառյան, Հայոց լեզվի պատմություն, II մաս, Եր., 1951, էջ 13:
А. Мейе, Общеслаявнский язык. М., 1951, էջ 32:
А. М. Селищев, Старославянский язык, ч. I: Введение, фонетика. М., 1951, էջ 195-197:
С. Б. Бернштейн, Очерк сравнительной грамматики славянских языков. М., 1961, էջ 299:
Г. А. Хамбургаев, Старославянский язык. М., 1974, էջ 141:
Э. Прокош, Сравнительная грамматика германских языков. М., 1954, էջ 86-89:
М. М. Гухман, Готский язык. М., 1958, էջ 42-43:
Г. Льюис, Х. Педерсен, Краткая сравнительная грамматика кельтских языков. М., 1954, էջ 36:
Э. Бурсье, Основы романского языкознания. М., 1952, էջ 49:
В. В. Иванов, В. Н. Топоров, Санскрит. М., 1960, էջ 62:
Т. Барроу, Санскрит. М., 1976, էջ 103:
Т. Я. Елизаренкова, Грамматика ведиского языка. М., 1982, էջ 68-69:
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
