Из истории учебников, составленных для обучения армян персидскому языку (согласно рукописи № 306 – "Персидская и армянская грамматика")
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2023.14.3.097Ключевые слова:
Грамматика, рукопись, учебник, словарь, школа, письменный персидский, арабское письмо, литературный памятник, ГолестанАннотация
Начавшаяся среди персидских армян в XVI-XVII вв. народно-просветительская работа и книгопечатание ознаменовались также возрождением арменоведения, направленного на сохранение национальной, религиозной и культурной самобытности персидских армян в персидско- говорящей среде. Армяне, живущие на границах персидского владычества, были вынуждены овладеть разговорным персидским языком для повседневного общения. Позднее становится актуальным и знание письменного персидского языка, о чем свидетельствует единственный документ-рукопись, хранящийся в скриптории монастыря св. Всеспасителя в Новой Джульфе - № 306 "Персидская и армянская грамматика". Рукопись была составлена в 1846 году в Батавии «под руководством Йоанна Суреняна и патриарха Нерсеса», писцом является «Геворг Аветян Закарьянц Джугаеци (из Джульфы)». Во введении информация, оставленная Геворгом Аветяном Закарьянцем, свидетельствует о том, что в XIX веке среди армян, находившихся под персидским владычеством, появились совершенно новые требования к использованию персидского языка. Мы читаем: «Моя вторая родина, наша Новая Джульфа, под разумным руководством отважных вожаков основали три школы, где дети нашего любимого народа будут изучать не только армянский язык, но и персидский язык».
Рукопись № 306 "Персидская и армянская грамматика" включает в себя персидскую грамматику, поэтическое стихосложение, персидско-армянский словарь, перевод 8-й главы "Гулистана" Саади и оглавление. Примечательно, что рукопись начинается с обучения персидскому алфавиту, и ее можно считать комплексным пособием по обучению персидскому языку.
В статье на основе дошедших до нас рукописных учебников и предметных указателей становится возможным определить период становления арабского письма и письменного персидского языка частью образовательного процесса среди армян. Анализ представленного в рукописи материала и способа его изложения также показывает методику преподавания письменного персидского языка среди персидских армян, сравнивая ее с другими учебниками персидского языка, созданными для местных жителей в тот же период. Изучая содержание рукописи, важно также понять, какую роль выполнял отрывок из поэмы «Гулистан», включенный в учебник, в образовательной работе в армянской среде.
Библиографические ссылки
Հայ ժողովրդի պատմություն, IV հատոր, Եր., 1972, էջ 33
Լեո, Հայոց պատմություն, III հատոր, Եր., 1969, էջ 429
Հ. Կիրակոսյան, Մատենադարանի հայատառ պարսկերեն Ավետարանի ձեռագրերը, Եր., 2020, էջ 54-63
Հ. Կիրակոսյան, Պարսկախոսությունը Շիրվանի հայ բնակչության շրջանում (ԺԸ դար), Գիտական Արցախ, № 4(7), Արցախ, 2020, էջ 83-92
Լ. Մինասյան, Պատմություն Նոր Ջուղայի հայոց ազգային երկսեռ դպրոցների 1880-1985,Նոր Ջուղա, 1985, էջ 57-58
Յ. Տէր Յովհանեանց, Պատմութիւն Նոր Ջուղայու որ Յաս¬պահան, հ.2, Նոր Ջուղա, 1881, էջ 255։
Տ․ Աբգարեանց, Նոր-Ջուղայի դպրոցները,Նոր-Ջուղա, 1914, էջ 10։
Պ․ Պետրոսեան, Պատմութիւն Նոր Ջուղայի, աշխատասիրած հանգուցեալ պրն. Յարութիւն Թ. Տէր Հանհանեանից, հ. 2, Նոր Ջուղա, 1881, էջ 280։
Ցուցակ Ձեռագրաց Նոր-Ջուղայի Ս. Ամենափրկիչ վանաց թանգարանի, հ. Բ., կազմեց Լ. Գ. Մինասեան, խմբ.՝ Օ. Ս. Եգանեանի, Վիեննա, 1972, էջ 2-3:
Տնտեսութիւն մարդկային կենաց, Խրատք պիտանիք, թարգմանեալքի Սինէացւոց լեզուէ հանգղիական բարբառ փոխեաց ի մերս Գէորգ Աւետ Զաքարեան, Ջուղայեցի ի Պաթաւիա, ի Վենետիկ, 1845, 76 էջ
Գ. Աւետեան Զաքարեանց, Յանդիմանութիւն անձին, Կալկաթա, 1846, 53 էջ
Գ. Աւետեան Զաքարեանց, Ջավա կամ ընդհանուր ծանօթութիւն բազմակղզի ծովու Արեւելեան Հնդկաց՝ ուր շարժի Հոլանդացւոց տէրութիւն, Կալկաթա, 1852, 339 էջ
Գ. Աւետեան Զաքարեանց, Կարգադրութիւն առողջութեան, Երուսաղեմ,1871, 262 էջ։
Գ. Աւետեան Զաքարեանց, Մարգարէական Յարակցութիւն ընդ մէջ Հին եւ նոր Կտակարանաց, Երուսաղեմ,1875, 83 էջ։
Կ. Ջուղայեցի, Աշխարհաժողով, աշխ. Ս. Բալդարյանի, Եր․, 2021, էջ 105, 116, 185
Ռ. Աբրահամյան, Ինդոնեզիայի հայ գաղթօջախների պատմությունից, ՊԲՀ, հ.1, Եր․, 1992, էջ 33-41
Գ. Աւետեան Զաքարեանց, Պարս[կ]երէն եւ հայերէն քերականութիւն (Ս. Ամենափրկիչ, Հմր306), Բատավիա, 1846, էջ 3
Ferešte Nurāyi, tahγiγ dar afqār-e Mirzā Malqom Xān Nāzemaddovle, Tehrān, 1352/1973, էջ 104
Րաֆֆի, Երկերի ժողովածու, հ. 10, Եր․, 1959, էջ 612-613
Բ. Չուգասզյան, Րաֆֆին պարսից մշակույթի և գրականության մասին, ԼՀԳ 1, Եր․, 1987, էջ 19-20
Հ. Կիրակոսյան, Ա. Սարգսյան, Միջնադարյան պարսկերեն-օսմաներեն երկլեզու բառարանները որպես կրթական գործիքներ (ըստ Մատենադարանի արաբատառ ձեռագրաֆոնդի ուշմիջնադարյան պարսկերեն-օսմաներեն բառարանների), Հայագիտության հարցեր 2 (11), Եր․, 2017, էջ 39-47
А. Н. Сухоруков, А. Б. Сухорукова, История изучения грамматики персидского языка в Иране и сопредельных с ним странах до конца 19 века, «Филология. Социальные коммуникации», том 25 (64), № 3, ч. 1, 2012 թ․, էջ 276
William Jones, A Grammar of the Persian Language, London, 1771, 232 էջ
Г. Меликян, А. Хромов, История преподавания персидского языка в Лазаревском институте восточных языков, ԲԵՀ, (67), Եր․, 1989, էջ 189
Սանթրոսյան Մ., Արևելահայ դպրոցը 19-րդ դարի առաջին կեսին, Երևան, 1964, էջ 386
P. Babinski, Ottoman Philology and the Origins of Persian Studies in Western Europe: The Gulistān’s Orientalist Readers, 2019
Munir Drkić, “Caught between Two Empires: The Teaching of Persian in Bosniaat the Time of Transition from Ottoman to Austro-Hungarian Rule”, Diyâr 2/2, 2021, էջ 186-207
Ш. Ходжамуродова, Особенности изучения и переводы «Гулестан»-а Саади в Китае, автореферат, Душанбе, 2020, էջ 5
Ա. Մինասյան, Պարսկական դասական քնարերգությունը հայերեն, ԼՀԳ, հ. 4, 1991, էջ 36-37
Բ. Չուգասզյան, Հայ-իրանական գրական առնչություններ (V-XVIII դդ.), Եր․, 1963, էջ 200
Загрузки
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2023 Вестник Ереванского Университета
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial» («Атрибуция — Некоммерческое использование») 4.0 Всемирная.
