Մամիկոնյանների իշխանական ընտանիքի տոհմաճյուղի մի ճշգրտում

Abstract

Մամիկոնյանների տոհմը, լինելով վաղմիջնադարյան Հայաստանի խոշորագույն նախա­րարական տներից մեկը, իր վրա է բևեռել պատմիչների ուշադրությունը։ Սակայն սկզբնաղ­բյուրներում քիչ չեն նաև ոչ հավաստի տեղեկությունները։ X դ. պատմիչ Մեսրոպ Վայոցձորե­ցին, առանց որևէ հիմքի, նշում է, որ Վարդան, Վասակ և Վահան Մամիկոնյաններն Արտա­վազդի որդիներն էին, և, այս հանգամանքով պայմանավորված, հետագա ուսումնասիրողնե­րը նրանց համարել են Արտավազդի որդիներ։ Սակայն սկզբնաղբյուրների մանրամասն քննու­­թյունը ցույց է տալիս, որ Արտավազդ և Վասակ Մամիկոնյանները տոհմակիցներ էին, այլ ոչ թե հայր և որդի։ Երբ 338 թ. Արտավազդը մանուկ հասակում հռչակվեց սպարապետ, Վա­սա­կը և իր եղբայրները հասուն տարիքում էին, և Վասակն այդ ժամանակ արդեն արքա­յազն Արշակի դայակն էր։ Իսկ Արտավազդը, որպես սպարապետ Վաչե Մամիկոնյանի որդի և ա­վագ ճյուղի ներկայացուցիչ, Խոսրով Կոտակից ստացավ սպարապետությունը և Մամիկոն­յանների տոհմատիրությունը, որով թագավորը պահպանեց ավագության կարգը։