«Ալբայրաք» թերթը՝ «արեվելյան նահանգները Հայաստան չեն լինելու» ժխտողական թեզի սկզբնավորող (1919-1920 թթ.)
DOI:
https://doi.org/10.46991/hc.2022.17.1.164Keywords:
«Ալբայրաք» թերթ, իթթիհաթականները, Էրզրում, իթթիհաթականություն, երիտթուրքական մամուլ, «Միություն և առաջադիմություն» կոմիտե, Ռայըֆ ԲեյAbstract
«Ալբայրաք» թերթը «Միություն և առաջադիմություն» կոմիտեի պաշտոնաթերթն էր Էրզրումում, որը կոմիտեի թյուրքականության քարոզչական խողովակներից էր հրատարակման առաջին շրջափուլում: Այն տպագրվել է 1913 թ., ապա ընդհատումից հետո վերահրատարակվել է 1919 թ., և իր հրատարակչական գործունեության ամենաազդեցիկ շրջանը 1919-1920 թթ. էր, երբ թերթը դառնում է իթթիհաթական քաղաքականության քարոզչական գործիք՝ ուղղված ընդդեմ հայերի և Հայկական հարցի:
Թերթը վերահրատարակվում է որպես ի պատասխան Մուդրոսի զինադադարի՝ սկիզբ դնելով «Արևելյան նահանգները Հայաստան չեն դառնալու» լայնածավալ թեզին, որը հետագայում փոխվում է որպես Ալեքսանդրապոլի պայմանագրի արձագանք՝ դառնալով «Արևելյան նահանգները թուրքի հայրենիքն են»: Թերթն ատելություն էր սերմանում հայերի նկատմամբ, որով իբրև թե աշխարհին ի ցույց էր դնում այն «փաստը», որ Արևելքում սպանվում են ոչ թե հայերը, այլ թուրքերը՝ հայերի կողմից: Առանցքային ընդգծված դիրքորոշում էր բոլոր այն պետությունների քննադատումը, որոնք այս կամ այն կերպ սատար էին կանգնում հայկական կողմին:
References
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya No: 2877, Gömlek No: 11.
BOA, Dosya No: 2877, Gömlek No: 37.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), Dosya No: 277–258.
Akbulut D. A. (2006), Albayrak Olayı, Istanbul, Temel Yayınları, 2006, 221 sayfa.
Çoşar Ö. S. (1964), Milli Mücadele Basını, İstanbul, As Matbaası, 302 sayfa.
Durak M. (2011), “Millî Mücadelenin Önemli Simalarından Erzurumlu Müştak Sıtkı (Dursunoğlu) Bey, Yüksek Lisans Tezi, Tez Yöneticisi Yavuz Aslan, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, 155 sayfa.
Akbulut D. A., Aslan Y., Aslan B., Tolga B., Erdem Ö., Uca A., Öncü A. S., Yüksel M. (2009), Yüce Yurttan Yükselen Ses Albayrak 1919-1921, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, 471 sayfa.
Aslan Y. (2012), Yüce Yurttan Yükselen Ses Albayrak 1919–1921, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, 471.
Dursunoğlu G. (1946), Milli Mücadelede Erzurum, Ankara, 171 sayfa.
Güneri N.S., (Haz. Ali Birinci) (1999), Hâtıra Defteri - Erzurum'da Kongre Günleri, Erzurum Kitaplığı, İstanbul, 118 sayfa.
Temiztürk H., Seyhan S. (2014), Albayrak Gazetesinde Ermeni Olayları, Yeni Türkiye Degisi, Yeni Türkiye Stratejik Araştırma Merkezi, s. 2349-2365.
McCarthy J. (2002), Atatürk Üniversitesi 2002-2003 öğretim yılı açılış dersi (basılmamış konuşma metni), Erzurum.
Özçelik I. (2003), Millî Mücadelede Güney Cephesi Urfa, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 336 sayfa.
Özçelik I. (2005), Millî Mücadelede Anadolu Basınında Güney Cephesi, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 312 sayfa.
Özçelik I. (2021), Kongreler Döneminde Albayrak Gazetesine Yansıyan Ermeni Eylemlerinden Örnekler (1919-1920), Ankara, Mustafa Kemal Paşa'nın Anadolu'ya Geçişi ve Kongreler Uluslararası Sempozyumu, (Yayına Hazırlayan Murat SAYGIN), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 21-37.
Selçuk U. (2002), “Ali Galip Olayı'nın Milli Mücadele Taraftarı Gazetelerdeki (İrade-i Milliye ve Albayrak) Yankıları”, Ankara Üniversitesi TİTE-AYD, No. 29-30, Ankara, s. 159-174.
Şen I. (1992), “Vilayat-ı Şarkiyye Müdafaa-ı Hukuk-ı Milliyye Cemiyeti ve Faaliyetleri”, Yakın Tarihimizde Kars ve Doğu Anadolu Sempozyumu, Ankara, s.70.
Şirin F. Ş. (2009), Etkili birer propaganda aracı olarak Ermeni sorunu Karşısında Albayrak ve Hadisat gazeteleri (1918–1919), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 28(45), Ankara, s. 207-219.
Tolga B. (2010), Millî Mücadele Günlerinde Cevat Dursunoğlu, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi, 228 sayfa.
Uca A. (2010), Erzurum’da Mi̇lli̇ Mücadele Dönemi̇nde Yayinlanan Albayrak Gazetesi̇’ndeki̇ İlânlar, Erzurum, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 42, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s. 259-282.
“Muhit Haberleri”, Albayrak, S. 6, 22 Nisan 1919.
Albayrak 1919-1920.
Ö. Gündoğdu, “Ermenilerin Hakkımızda Reva Gördükleri Fecî Zulümler Tahkikatından Tehcirden Evvel”, Albayrak, S. 6, 22 Nisan 1919.
Ö. Gündoğdu, “Ermenilerin Hakkımızda Reva Gördükleri Fecî Zulümler Tahkikatından Tehcirden Evvel 20”, Albayrak, S. 23, 28 Ağustos 1919.
Albayrak Gazetesi, https://www.turkcebilgi.com/albayrak_gazetesi?fbclid=IwAR1ZmCDH3jmUASG0wZNCax4ldm1oi0WHpDN2X8o-CXDqllJPq1PP8jkNCPo#post.
Cevat Dursunoğlu (1892-1970)/ https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cevat-dursunoglu-1892-1970.
Baydar M. Ç. “Albayrak Matbaa ve Gazetesi: 1913-1921”/ http://www.tyb.org.tr/yazarlarimiz/m-ce-tin-baydar/1052-albayrak-matbaa-ve-gazetes-1913- 1921.html,
Vilâyât-ı Şarkiyye Müdâfaa-i Hukûk-ı Milliye Cemiyeti/https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/vilayat-i-sarkiyye-mudafaa-i-hukuk-i-milliye-cemiyeti/?pdf=3922, 02.02.2022.
İlk sesi haykıran yüce Erzurum, / https://www.erzurumsoz.com/ilk-sesi-haykiran-yuce-erzurum/2274/, 02.02.2022.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Elina Mirzoyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
