Հայ մշակութային ժառանգության բռնյուրացման Ադրբեջանի քաղաքականությունը` ժառանգության պահպանության միջազգային սկզբունքների (իսկություն, ամբողջականություն, մշակութային կարեվորություն, բացառիկություն) լույսի ներքո
DOI:
https://doi.org/10.46991/hc.2022.18.2.175Keywords:
մշակութային ժառանգության պահպանություն, ժառանգության միջազգային սկզբունքներ, իսկություն, ամբողջականություն, մշակութային կարևորորություն, բացառիկություն, հայկական ժառանգության յուրացում, ժառանգության գործառույթի փոփոխություն, Ադրբեջանի վանդալիզմAbstract
Ադրբեջանի կողմից Արցախի մշակութային ժառանգության հանդեպ տարվող ագրեսիվ քաղաքականությունը չի սահմանափակվում միայն հայկական ժառանգությունը ոչնչացնելով, ավերելով և ֆիզիկական բռնության ենթարկելով․ գոյություն ունի և լայնորեն կիրառելի է շատ ավելի վտանգավոր քաղաքականություն, որով՝ արտաքուստ պահպանելով ժառանգության հիմնական կառուցվածքը, օտարվում է նրանից ամենակարևորը՝ հայկական ինքնությունը։ Ինքնության օտարումը տեղի է ունենում հայկական ժառանգության հիմնական գործառույթի փոփոխման, յուրացման, ադրբեջանականացման, թյուրքացման և այլ ճանապարհներով։ Հիշյալ քաղաքականությունըմշակութային ժառանգության պահպանության միջազգային հիմնական սկզբունքների՝ «իսկության», «մշակութային կարևորության», «ամբողջականության», «բացառիկության» սկզբունքների պահպանության կոպիտ խախտում է։ Նման գործելաոճը էական արգելք է նաև ժառանգության համալիր տարրերի, կենսունակության, բնականության սկզբունքների և մշակութային կենսամիջավայրի պահպանութանը։ Ադրբեջանը, պատմական փաստերը խեղաթյուրելով չեզոքացնում է ժառանգության իրական ավանդույթը, խաթարում է արժեքն իր հիմնական գործառույթով, իր ամբողջականությամբ՝ դետալներով, տարրերով ու ատրիբուտներով սերունդներին անխաթար փոխանցելու հնարավորությունը։ Հայկական արժեքները վերագրելով աղվաններին, թյուրքերին կամ ադրբեջանականացնելով դրանք, խլում է դրանք իր իրական տերերից՝արցախահայ համայնքից, ում կենսափորձի, գիտելիքների ու հմտություններին համապատասխան են դրանք ստեղծվել և պետք է պահպանվեն որպես այդպիսին։ Ժառանգության միջազգային սկզբունքների համաձայն, նրա հիմքում դրված գաղափարը, առաջացրած զգացմունքները, ժառանգության ներուժը, կրած ինֆորմացիան շատ հաճախ ավելին կարող են լինել, քան ինքնին կառույցը, բայց Ադրբեջանը հետևողականորեն նենգափոխում է դրանք։ Հայկական յուրացված ժառանգությունը արցախահայ համայնքի ստեղծագործ հանճարի մարմնացում է և վերջինիս պահպանությունը վերագրված է հենց արցախահայ համայնքին, բայց թիրախային կերպով շարունակաբար օտարվում է թե իր բնիկ ժողովրդից և թե ողջ աշխարհից։
References
Ambartsumian Ye. (2021), “Why Armenian Cultural Heritage Threatens Azerbaijan’s Claims to Nagorno-Karabakh, Hyperallergic, https://hyperallergic.com/614619/why-armenian-cultural-heritage-threatens-azerbaijans-claims-to-nagorno-karabakh/ . (In Armenian)
Application of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (Armenia v. Azerbaijan), International court of justice , The Hague, Netherlands, No. 2021/34, 7 December 2021, https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/180/180-20211207-PRE-01-00-EN.pdf ։
Arts‘akhi mshakut‘ayin zh’aṛangut‘yan mshtaditarkum kayk‘, Ahazanger bazh’in, https://monumentwatch.org/hy/%d5%a1%d5%b0%d5%a1%d5%a6%d5%a1%d5%b6%d5%a3%d5%a5%d6%80/ ։ (In Armenian)
Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance, (1999)․
Australia ICOMOS, Guidelines to the Burra charter: cultural significance, (1988), https://www.marquis-kyle.com.au/bcsignificance.htm :
Background Document on the Notion of Integrity,UNESCO, International World Heritage ExpertMeeting on Integrity for Cultural Heritage, 12‐15 March 2012, Al Ain, United Arab Emirates, 2012, https://whc.unesco.org/document/121725 :
Burra Charter, ICOMOS Australia, Definitions, (1981), https://australia.icomos.org/wp-content/uploads/Burra-Charter_1981.pdf ։
Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage, UNESCO, (1972), https://whc.unesco.org/en/conventiontext/ ,
Council of Europe, Parliamentary Assembly, Resolution 2391 (2021), Humanitarian consequences of the conflict between Armenia and Azerbaijan / Nagorno-Karabakh conflict, https://pace.coe.int/en/files/29483/html :
HH GAA haytararut‘yuně Adrbejani koghmits‘ Arts‘akhum iragortsvogh haykakan mshakut‘ayin ts‘eghaspanut‘yan tsragri veraberyal, https://www.sci.am/m/newsview.php?id=477&langid=1
HH varch‘apeti, AH nakhagahi ew ṚD nakhagahi haytararut‘yuně, 10.11.2020, https://www.primeminister.am/hy/press-release/item/2020/11/10/Announcement/ ։
International World Heritage Expert Meeting on Integrity for Cultural Heritage 12 to 15 March 2012, Al Ain, United Arab Emirates, Background document on the notion of integrity prepared by The World Heritage Centre, ICOMOS, ICCROM and IUCN version of 7 march 2012, https://whc.unesco.org/uploads/events/documents/event-833-7.pdf ։
Khatchadourian L., Smith Ad., The US can help prevent the destruction of cultural heritage in Nagorno-Karabakh. Here’s how, Dec 15, 2020։
Managing Cultural World Heritage, UNESCO /ICCROM/ICOMOS/IUCN 2018, https://whc.unesco.org/document/171923 ։
Nara Document on Authenticity, ICOMOS, (1994), https://www.icomos.org/charters/nara-e.pdf :
Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention UNESCO, Intergovernmental Committee for the protection of The World Cultural and Natural Heritage, WHC. 11/01 November 2011, https://whc.unesco.org/archive/opguide11-en.pdf :
Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention, UNESCO, Paris, Intergovernmental committee for the protection of the world cultural and natural heritage, WHC. 05/2 2 February 2005, https://whc.unesco.org/archive/opguide05-en.pdf ։
Petrosyan H․ (2010), Mshakut‘ayin ēt‘nots‘idn Arts‘akhum (MZH’ bṛnayurats‘man mekhanizmě), Adrbejani petakan ahabekch‘ut‘yuně ew ēt‘nikakan ztumneri k‘aghak‘akanut‘yuně Leṛnayin GHarabaghi dem, SHushi, ēj 137-148. (In Armenian)
Rapport de la Réunion d'experts sur l'Evaluation des Principes généraux et des critères pour les propositions s'inscription de biens naturels du patrimoine mondial Parc national de la Vanoise, France, 22-24 mars 1996․
Stovel Herb (2007), Effective use of authenticity and integrity as world heritage qualiifying conditions, http://www.ceci-br.org/novo/revista/docs2007/CT-2007-71.pdf ։
The Burra Charter, The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance) (1999) http://www.icomosubih.ba/pdf/medjunarodni_dokumenti/1999%20Povelja%20iz%20Burre%20o%20mjestima%20od%20kulturnog%20znacenja.pdf ։
The Human rights Ombutsman of the republic of Artsakh, The Armenian cultural heritage in Artsakh (Nagorno-Karabakh): cases of vandalism and at risk of destruction by Azerbaijan , Ad Hoc Public Report Stepanakert 26 January, 2021։
Understanding and assessing cultural significance, Australia ICOMOS Burra Charter (2013), https://australia.icomos.org/wp-content/uploads/Practice-Note_Understanding-and-assessing-cultural-significance.pdf :
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Armine Tigranyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
