Հայկական հոգևոր կենտրոնները և դրանց մշակությանին գործունեությունը Վրաստանում XIV-XV դարերում
DOI:
https://doi.org/10.46991/hc.2022.18.2.26Keywords:
Վրաստան, Սուրբ Գևորգ եկեղեցի, դպրոց, գրչակենտրոն, մանրանկարիչ, գրիչ, ձեռագիր, Կրծանիս, Փաշիվանք, Բեթղեհեմի եկեղեցիAbstract
Հոդվածը նվիրված է Վրաստանում հայկական գաղթօջախի հոգևոր-մշակութային կյանքի լուսաբանմանը XIV-XV դարերում։ Ուսումնասիրությունը հիմնված է Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարանի ձեռագիր աղբյուրների և վավերագրերի վրա։ Փորձ է արվում ներկայացնելու հայկական հոգևոր կենտրոնների գործունեությունը, դրանց կից գրչօջախների ու Հայաստանում գտնվող գրչակենտրոնների փոխառնչությունները, ճշգրտելու գրիչների ու մանրանկարիչների անձն ու գործունեությունը։ Հատուկ անրադաձ է կատարվել Տփղիսում գործող հայկական առաջին դպրոցի պատմության լուսաբանմանը։
References
Abdaladze A. (1978), Somxur Xelnatserta k̉artvelos shesakheb, red. Sak̉art̉velos SSR mecnierebat̉a academia, 199 gv. (in Georgian)
Aghayan Gh. (1976), Ardi hayereni bacatrakan bararan, hrat. «Hayastan», 1642 ej։ (in Armenian)
Arvekadze B. (1996), «Armjanskie» ili gruzinskie cerkvi v Gruzi?! https://www.allgeo.org/index.php/ru/641-bondo-arveladze-armyanskie-ili-gruzinskie-tserkvi-v-gruzii (18/7/2022): (in Russian)
Asatryan A. (2016), Moghnu Surb Gevorg ev Surb Nshan ekegheciner… (patmutyun ev taregrutyun), hrat. Mayr Ator S. Echmiadzin, 367 ej. (in Armenian)
Asatryan M. (1978), Pamjatniki srednevikovoj armjanskoj arxitektury v Tbilisi, isz-vo AN ArmSSR, 24 s. (in Armenian)
Avchyan S. (1959), Tbilisii Meydani Sb. Gevorg kat̉oghike Surb Astuatsatsin kam Berdi mets ekegheci, Edzmiatsin, petrvar, ej. 46-51․
Beglaryan S. (2016), Zh̉E darum steghdzagordzadz Manuel manrankarchi MM hmr 5784 dzeragir, Edzmiatsin, hat. Zh ʹG , ej 81-106: (in Armenian)
Chanaparhordutyun i Metsn Hayastan 1858, ashxatasir. Tearn Sargsi Sanahnecvoy Jalaleanc temakal arqeps. Hayots Vrastani, Imeret̉i ev aylots, masn B, Tpkhis, I tparani Nersisean Hwgevor Dproci, ej. 517։ (in Armenian)
Eishatakaran Sanahnoy vanits (2007), ashkhatasiru. Muradyan P., Edzmiadzin, Mayr at̉or Edzmiadzini hrat., ej. 331։ (in Armenian)
Gamghkrelidze G., Mindorashvili D., Bragvadze Z., Kvachamedasxv M. (2013), k̉artlis ckhovrebis topoark̉eologiuri lek̉sikoni, red. Da proek̉tis khelmdzv. Gela gamghkrelidze. Saq. erovn. Muzeumi, 740 gv. ( in Georgian)
Gevorgyan A. (1979), Armjanskie srednevikovye miniatjuristi iz Tbilisi, Kavkaz I Vizantiya, N 1, ej.156. (in Armenian)
Gevorgyan A. (1988), Hay manrankarichner, Matenagitutyun IX-XIX dd., Kahire …. ej. 822.
Haghbat. chartarapetakan karutsvatcqnerը and vimakan ardzanagrutyunnerը (1960), ashxatasir. Hakobyan T. Kh., Meliq-Bakhshyan St. T., Barseghyan H. Kh. (1991), Hayastani ev Harakts shrajanneri teghanunneri bararan, ht.4, hrat. Yerevani petakan hamalsaran, 4817 ej։ (in Armenian)
Hasratyan M. (2009), Tbilisii haykakan ekeghecineri chartarapetutyuny, Edzmiatsin, ej. 67-85: (in Armenian)
Hayeren dzeragreri hishatakaranner, ZH̉D dar mas А (1301-1325) (2018), kazmoghner` Khachikyan L., Matevosyan K., Ghazaryan A., Yerevan, Mesrop mashtoci matenadaran, «Nairi» hrat., 640 ej. (in Armenian)
Hovahanavanq. ev nra ardzanagrutyunnery (1948), ashxatasir. K. Ghafadaryani, Yerevan, HSSH GA Hayastani petakan t՞angaran, 120 ej։ (in Armenian)
K.Ghafandaryani,Yerevan, HSSH G09A Hayastani petakan t՞angaran, 292 ej. (in Armenian)
Martirosyan V. (1974), Hayer… Qartli-Kakheti tntesakan kyanqum (XVIII դ․erkrord kes), Lraber hasarakakan gitutyunneri, , N 11, ej 20-26։ (in Armenian)
Mayr cucak hayeren dzeragracts Metsi Tann Kilikioy katoghikosutyean (1984), kazmets` Anushavan vaedapet Daniẻlean, Antilas-Libanan, Tparan katoghikosi mets tann Kilikio, 293 ej։ (in Armenian)
Melikset-Bek L. (1958), Hin Tbilisi ev hay-vratsakan kulturakan kaperi patmutyunic, Patma-banasirakan hands, N 3, ej. 152-160։ (in Armenian)
Melikyan L. (2021), Hayots ekexetsin ev hayer.. Vrastani social-tntesakan ev qaghaqakan kyanqum (X-XIII centuries), Hayagitutyan hartser 3(24), ej. 37-49: (in Armenian)
MM dzer. 5476, t̉. 126 r. (in Armenian)
MM dzer. 4047: (in Armenian)
MM dzer. 5181, t̉. 252։ (in Armenian)
MM dzer. 6230: (in Armenian)
MM dzer. 7951: (in Armenian)
MM dzer. 9223, Zh̉B patarik. ( in Georgian)
MM vav. 8. t̉ght̉. 252: (in Armenian)
Muradyan P. (1979), Gruzinskie piripiski i zapisi v armjanskoj rukopisi 1317 g. iz Gladzora, Kavkaz i Vizantiya, N 1, ej. 95․ (in Armenian)
Muradyan P. (2009), Hin Tiflisi hayoc ekegheciner@, hrat. Mayr Ator S. Edzmitsin, 400 ej։ (in Armenian)
Polievtkov A. (1935), Jevropejskie puteshestvenniki XIII-XVIII vv. Po Kavkazu izd-vo «Zarya Vostoka», 152 s. (in Russian)
Sargsyan L. (2015), Manrankarich Avag (kyanqy ev dzeragrakan zharangutyuny) Banber Matenadarani, N 22 , ej. 121-136։
Simeon katʹoghikos Yrevanci (2003), Jambr, Yerevan, «Mughni» hrat. 607 ej։ (in Armenian)
Tsutsak hayeren dzeragrats masnavor andzants (1980), Banber Matenadarani, N 13, Yerevan, HSSH gitutyunneri akademiayi hrat., 298-299 ej։ (in Armenian)
Zhan Sharden, Putishestvie Shardena po Zakavkazyu v 1672-1673 gg., Perv. E.V. Baxutovoy u D.P. Nosovicha, Tiflis, 1902 g., 301 str.. (in Russian)
Zh̉e dari hayeren dzeragreri hishatakaranner Mas I (1401-1450) (1955), kazmets` Khachikyan L., Yerevan, HSSH GA hrat., 818 ej։ (in Armenian)
Zh̉E dari hayeren dzeragreri hishatakaranner h. III Yerevan (1641-1660) (1984), kazmets` Hakobyan V., Yerevan, HSSH GA hrat., 1014 ej։ (in Armenian)
Zh̉e dari hayeren dzeragreri hishatakaranner II (1487-1500) (1958), kazmets` Khachikyan L., Yerevan, HSSH GA hrat., 597 ej։ (in Armenian)
Zh̉G dari hayeren dzeragreri hishatakaranner (1950), kazmets` Khachikyan L., Yerevan, HSSH GA hrat., 987 ej: (in Armenian)
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Lilit Melikyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
