ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ էԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԳԵՈՄՈՐՖՈԼՈԳԻԱՅԻ ՈՐՈՇ ԽՆԴԻՐՆԵՐ

Authors

  • Վլադիմիր Ռ․ Բոյնագրյան ԵՊՀ քարտեզագրության և գեոմորֆոլոգիայի ամբիոն, Հայաստան
  • Անժելա Ա. Այրիյանց ԵՊՀ քարտեզագրության և գեոմորֆոլոգիայի ամբիոն, Հայաստան

DOI:

https://doi.org/10.46991/PYSU:C/2022.56.2.114

Keywords:

Armenia, debris flow, ecological geomorphology, landslide, problem

Abstract

Գիտական նոր ուղղություն՝ էկոլոգիական գեոմորֆոլոգիան է։ Այս ուղղությամբ հետազոտությունները, ըստ հեղինակների, պետք է միտված լինեն պարզաբանելու ռելիեֆի և ռելիեֆաստեղծ գործընթացների ազդեցությունը մարդու տնտեսական գործունեության վրա: Եվ հակառակը՝ ինչպես է մարդու գործունեությունը ազդում ռելիեֆի և ռելիեֆաստեղծ գործընթացների վրա։ Եթե հաշվի առնենք ռելիեֆի լեռնային բնույթը և էկզոգեն մի շարք վտանգավոր գործընթացների տարածվածությունը՝ էկոլոգիական գեոմորֆոլոգիան Հայաստանում զարգացման մեծ հեռանկարներ ունի։ Վերջինիս հրատապ խնդիրներից են շինարարության համար անվտանգ տարածքներ գտնելը, դրանց լեռնային լանջերի կայունության ուսումնասիրությունը՝ ինժեներական յուրացման նպատակով, օգտակար հանածոների հանքավայրերի հետախուզման և մշակման ժամանակ ռելիեֆի հետազոտումը, ռելիեֆի խոռոչների օգտագործումը՝ լեռնային վերամշակման թափոնները պահեստավորելու համար: Էկզոգեն ռելիեֆաստեղծ վտանգավոր գործընթացներից են՝ սողանքները և սելավները, որոնք խիստ բացասական ազդեցություն են թողնում Հայաստանի էկոլոգիական վիճակի վրա։ Փլվածքները, խոշոր թափվածքները և ձնահոսքերը տեղային տարածում ունեն և, առանձնապես, չեն վնասում հանրապետության շրջակա միջավայրըին։ Նշվում է, որ անհրաժեշտ է էկոլոգագեոմորֆոլոգիական շրջանացման քարտեզ կազմել (գեոմորֆոլոգիական ընդհանուր քարտեզի հիման վրա), որտեղ պետք է նշվեն էկոլոգագեոմորֆոլոգիական ռիսկի տեղամասերը, էկոլոգիական սուր իրավիճակների արեալները: Առաջին փուլում այսպիսի շրջանացում կարող է իրականացվել 1:500 000 մասշտաբով, իսկ կոնկրետ յուրացվող տարածքներում՝ ավելի խոշոր մասշտաբով: Սողանքային առավել ակտիվ տեղամասերում՝ հետագա ավերիչ գործընթացները կանխելու համար առաջարկվում է կատարել հակասողանքային միջոցառումներ՝ առաջին փուլում չորացնող աշխատանքներ: Ինչ վերաբերում է սելավներին, որպես առաջնային կանխարգելիչ միջոց կարելի է առաջարկել, որ սելավային բոլոր ջրհոսքերի հուները, կամուրջների անցուղիները մաքրվեն ու խորացվեն, որպեսզի կանխվեն ջրահոսքերից սելավային զանգվածի արտահոսքը, ինչպես նաև, կամուրջների առջև խցանումները: Հետագայում ցանկալի է լանջերին կառուց են դարավանդներ, իսկ սելավաակտիվ ջրհոսքերում՝ պատնեշներ։

Downloads

Published

2022-10-25

How to Cite

Բոյնագրյան Վ. Ռ., & Այրիյանց Ա. Ա. (2022). ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ էԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԳԵՈՄՈՐՖՈԼՈԳԻԱՅԻ ՈՐՈՇ ԽՆԴԻՐՆԵՐ. ԵՊՀ Գիտական տեղեկագիր. Երկրաբանական և աշխարհագրական գիտություններ, 56(2 (258), 114–122. https://doi.org/10.46991/PYSU:C/2022.56.2.114

Issue

Vol. 56 No. 2 (258) (2022)

Section

Աշխարհագրություն

License

Copyright (c) 2022 ԵՊՀ Գիտական տեղեկագիր

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.

Most read articles by the same author(s)