ՄԱՐԴՈՒ ԳԵՆԵՐԻ ՓՈՓՈԽՄԱՆ ԻՐԱՎԱԿԱՆ ՈՐՈՇ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԵՐ

Abstract

Գենետիկ ինժեներիայի զարգացումը մի շարք դրական արդյունքներին զուգահեռ առաջ է քաշում բազմաթիվ իրավական և էթիկական հարցեր իրավաբանների, գենետիկ ինժեներիայի ոլորտում հետազոտություններ իրականացնող գիտնականների և ողջ հանրության շրջանում, իսկ դրանց վերաբերյալ հստակ իրավական դիրքորոշման բացակայությունը վկայում է այն մասին, որ ժամանակակից իրավունքը պատրաստ չէ իրականացվող փոփոխություններին։ Խնդրի բարդությամբ պայմանավորված այժմ առկա չեն հստակ և համընդհանուր իրավական մոտեցումներ մարդկային գեների նկատմամբ իրականացվող միջամտությունների սահմանների և հնարավորությունների վերաբերյալ։ Մարդկային գեների փոփոխման վերաբերյալ քննարկումները կենտրոնանում են մեկ հիմնական հարցի շուրջ, այն է՝ արդյո՞ք մարդու գեների նպատակադրված փոփոխությունը համարվում է բարոյապես և իրավաբանորեն արգելված միջամտություն մարդու կյանքին։ Նշված պարագայում խիստ վիճելի են թույլատրելի և արգելված միջամտությունների սահմանները, և հստակ չէ, թե ի՞նչ սկզբունքներ պետք է հիմք ընդունել որոշելու համար` երբ են իրականացվում թույլատրելի միջակությունները և երբ են հատվում այդ սահմանները։

Սույն աշխատանքը նպատակ է հետապնդում վերլուծել մարդկային գեների փոփոխություններին ուղղված գենետիկական միջամտությունների տարատեսակները և դրանց հնարավոր ազդեցությունը մարդու իրավունքների վրա, նախանշել միջամտությունների թույլատրելի սահմանները, որոնց շրջանակում կապահովվեն ներկա և ապագա սերունդների իրավունքները։

Միջազգային և ներպետական փորձի ուսումնասիրության հիման վրա աշխատանքում ներկայացրել ենք գենետիկական միջամտությունների տարատեսակները, հստակեցրել դրանց հետևանքները և առանձնացրել միայն այն միջամտությունները, որոնք ընդունելի են մեզ համար։ Քննարկել ենք մարդու վերարտադրողական բջիջների նկատմամբ իրականացվող միջամտությունների հնարավոր ազդեցությունը ապագա սերնդի իրավունքների և հնարավորությունների շրջանակի վրա և սահմանել այս ոլորտում ծնողների և ապագա երեխաների իրավունքների ու շահերի հավասարակշռման որոշակի սկզբունքներ։