Վարկած Վահագնի առասպելաբանական կերպարի վերաբերյալ
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2021.12.3.031Keywords:
Վահագն, Ապոլլոն, Հովհաննես Դրասխանակերտցի, քնարահարություն, աստված, առասպել, վիշապամարտ, նմանություն, մոտիվ, վերապրուկ, վարկածAbstract
Հայկական առասպելաբանությունը հայոց նախաքրիստոնեական մեծ աստվածներից մեկին՝ քաջության և ռազմի աստված Վահագնին իր դիցաբանական բնութագրով համադրել է թե՛ ամպրոպի և թե՛ արևի աստծու հետ, սա- կայն տիեզերական տարերքների և վիշապամարտի հետ ունեցած առնչությունների շնորհիվ նա առավելապես գիտակցվել է որպես ամպրոպի աստված և հնդեվրոպական համատեքստում մասնավորապես նույնացվել Ինդրային ու Հերակլեսին: Հոդվածում առաջին անգամ շրջանառության մեջ դնելով և բանագիտական քննության առնելով X դարի պատմիչ Հովհաննես Դրասխանակերտցու Պատմության մեջ Վահագնին վերագրված քնարահարության մոտիվը՝ ցույց է տրվում, որ դիցաբանական համատեքստում արևի աստված քնարահար Ապոլլոնի կերպարին որոշ առումներով համադրելի Վահագնը նրան մոտենում է ևս մեկ հատկանիշով: Հաշվի առնելով Ապոլլոնի և Վահագնի քնարահարության մոտիվների նմանությունը՝ առաջ է մղվում հնարավոր այն վարկածը, որ Վահագնի առասպելի հնագույն տարբերակում նա ևս եղել է քնարահար, քնարահարությամբ կռվել վիշապների դեմ ու հաղթել:
References
Ագաթանգեղոս, Հայոց պատմություն (Քննական բնագիրը Գ. Տեր-Մկրտչյանի և Ս. Կանայանցի: Աշխարհաբար թարգմ. և ծանոթագր. Ա. Ն. Տեր-Ղևոնդյանի), Եր., 1983:
Ա. Պետրոսյան, Հայկական վիշապամարտի երկու հակադիր կերպարներ, «Պատմաբանասիրական հանդես», Եր., 2010:
Մովսես Խորենացի, Հայոց պատմություն (Քննական բնագիրը Մ. Աբեղյանի և Ս. Հարությունյանի: Աշխարհաբար թարգմ. և մեկնաբան. Ստ. Մալխասյանի), Եր., 1981:
Անանիա Շիրակացի, Տիեզերագիտութիւն և տոմար (Աշխատությամբ Ա. Աբրահամյանի), Եր., 1940:
Ա. Ղանալանյան, Ավանդապատում, Եր., 1969:
Մ. Աբեղյան Մ., Երկեր, հ. Գ, Եր., 1968:
Յովհաննէս կաթողիկոս, Յովհաննու կաթողիկոսի Դրասխանակերտեցւոյ Պատմութիւն հայոց ΄ի լոյս ընծայեաց Մկրտիչ Էմին, Մոսկվա, 1853:
Յովհաննու կաթողիկոսի Դրասխանակերտեցւոյ Պատմութիւն հայոց, Թիֆլիս, 1912:
Պատմութիւն Յովհաննու կաթողիկոսի, Յերուսաղէմ, 1867:
Հովհաննես Դրասխանակերտցի, Հայոց պատմություն (Աշխարհաբար թարգմ. և ծանոթ. Գ. Բ. Թոսունյանի), Եր., 1996:
Յ. Օշական, Յովհաննէս պատմաբան, Թ. դար, «Սիոն», Երուսաղէմ, 1929:
Մ. Աբեղյան, Երկեր, հտ. Գ, Եր., 1968:
Մ. Մկրյան, Երկեր, հտ. 1, Եր., 1987:
Վ. Սաֆարյան, Հայ միջնադարյան գրականություն, Եր., 2016:
Ա. Սարգսյան, Հովհաննես Դրասխանակերտցու «Հայոց պատմությունը» և Մովսես Խորենացին, Եր., 1991:
Մ. Աբեղյան, Հայոց հին գրականության պատմություն, Եր., հ. I, 1944:
Գ. Մադոյեան, Դրուագներ հայոց պատմութեան և բանահիւսութեան, Գիրք Ա., Եր., 2017:
Շ. Գրիգորյան, Վահագնյան վիպերգի և նրա շուրջ ծավալված բանավեճերի պատմությունից, «ՀՍԱՌ ԳԱ տեղեկագիր. Հասարակական գիտություններ», Եր., 1963, № 5:
Բ. Առաքելյան, Դիտողություններ Վահագն Վիշապաքաղի մասին, «Լրաբեր հասարակական գիտությունների», Եր., 1951, № 2:
Ս. Գրիգորյան, Նորակազմությունները Հովհաննես Դրասխանակերտցու «Պատմութիւն Հայոց» երկում, «Հայագիտական հանդես», Եր., 2019, № 2:Լ. Հովհաննիսյան, Գրաբարի բառարան. Նոր հայկազյան բառարանում չվկայված բառեր, Եր., 2010:
Է. Մկրտչյան, Գ. Բ. Թոսունյան. Գրաբարի բառարանագրությունը, «Պատմա-բանասիրական հանդես», №2, Եր., 2006:
Հայր Գ. Աւետիքեան, Հայր Խ. Սիւրմէլեան, Հայր Մկ. Աւգերեան, Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, հ. 1, Վենետիկ, 1836:
, էջ 1106, Ստ. Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան, հ. 2, Եր., 1944:
Էդ. Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, հ. 1, Եր., 1976:
Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Հր. Աճառյանի անվան լեզվի ինստիտուտ, հ. 3, Եր., 1974:
Հայր Գ. Աւետիքեան, Հայր Խ. Սիւրմէլեան, Հայր Մկ. Աւգերեան, Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, հ. 2, Վենետիկ, 1837:
Ստ. Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան, հ. 4, Եր., 1945:
Էդ. Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, հ. 2, Եր., 1976:
Հովհաննես Դրասխանակերտցի, Հայոց պատմություն (Աշխարհաբար թարգմ. և ծանոթ. Գ. Բ. Թոսունյանի), Եր., 1996:
Иованнес Драсханакертци, История Армении (Пер. с древнеарм.) вступ. статья и комментарий М. О. Дарбинян-Меликян, Ереван, 1986.
Ս. Հարությունյան, Հայ առասպելաբանություն, Բեյրութ, 2000:
Ա. Պետրոսյան, Տիգրան Մեծի առասպելաբանական կերպարը, «Պատմաբանասիրական հանդես», Եր., 2008, № 2:
Գ. Մուրադյան, Օտար անունների արտահայտությունները հունաբան թարգմանություններում, «Աշտանակ», Եր., 1995, № 1:
Ն. Կուն, Հին Հունաստանի լեգենդներն ու առասպելները, Եր., 1979:
Հայր Գ. Աւետիքեան, Հայր Խ. Սիւրմէլեան, Հայր Մկ. Աւգերեան, Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, հ. 1, Վենետիկ, 1836, էջ 1096:
Ստ. Մալխասեանց, Հայերէն բացատրական բառարան, հ. 2, Եր., 1944:
Ա. Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Եր., 2009:
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2021 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
