Խնջույքը իբրև տոն և իբրև դավադրություն
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:B/2023.14.2.003Keywords:
կերակուր, կերակրի սեմատիկա, զոհաբերություն, ծես, աշխարհիկ խրախճանք, խրախճանքն իբրև տոնահանդես, խրախճանքն իբրև դավադրությունAbstract
Հոդվածը մեկնաբանում է կերակրի սեմանտիկայի հետ կապված խնդիրներ, որոնք տեսանելի են դիցաբանության, բանահյուսության և պատմության մեջ: Նախ ընդգծվում է այն հանգամանքը, որ կերակուրը մարդու կյանքի կենսաբանական պայման է, սակայն պատմությանը զուգընթաց այն կենսաբանական պայմանից աստիճանաբար ձեռք է բերում նաև սոցիալական և հոգևոր բովանդակություն՝ անմիջականորեն հիմք ծառայելով զոհաբերությունից դեպի հաղորդություն ձգվող ծիսական շղթայի ստեղծման: Թեև մարդը՝ homo sapiens-ը, արմատականորեն տարբերվում է կենդանիներից, սակայն ուտելու պրոցեսը որոշակիորեն մերձեցնում է նրանց: Այդ առումով մարդկանցից չեն տարբերվում նաև աստվածները: Առանձնահատուկ ուշադրություն է հատկացվում զոհաբերությանը, որը հնագույն ժամանակներից ի վեր ծառայում է աստվածների և մարդկանց միջև կապի հաստատմանը և ուժեղացմանը: Հոգևոր, ծիսական ճաշկերույթի հետ միասին դիտարկվում է նաև աշխարհիկ ճաշկերույթը՝ խնջույքը: Այն մեկնաբանվում է երկու իմաստով՝ իբրև տոնակատարություն և իբրև դավադրություն: Եթե ծիսական ճաշկերույթներում գերազանցապես կարևորվում է կապը Աստծու կամ աստվածների հետ (ուղղահայաց կապ), ապա աշխարհիկ խնջույքը հիմնականում կարևորվում մասնակիցների միջև կապի ամրացմամբ (հորիզոնական կապ), քանզի միասին ուտելը վիթխարի բարոյական և սոցիլական ուժ է պարունակում: Պատահական չէ, որ Է. Կանետտին կերակրի կամ ուտելու գործառույթում իշխանության տարրեր է տեսնում: Այս առումով հիմնական ուշադրություն է հատկացվում խնջույքին՝ իբրև դավադրություն: Դիտարկվում են բազմաթիվ օրինակներ՝ բերված դիցաբանությունից, էպոսից և պատմությունից:
References
Ավագ Էդդա, Եր., 2018:
Հայզինգա Յ., Homo Ludens, Եր, 2007:
Պլուտարքոս, Երկեր, Եր., 1983:
Սասունցի Դավիթ, Եր., 1981:
Սվետոնիոս, Տասներկու կեսարների կյանքը, Եր., 1986:
Փավստոս Բուզանդ, Յայոց պատմություն, Եր., 1968:
Абрамян Л., Первобытный праздник и мифология, Ер., 1983.
Беовульф. Старшая Эдда. Песнь о нибелунгах., М., 1975.
Вольфрам Х., Готы, СПб., 2003.
Генон Р., Символы священной науки, М., 2009.
Кассий Д., Римская история, СПб., 2011.
Ле Гофф Ж., Трюон Н., История тела в средные века, М., 2008.
Мелетинский Е., Кельтский эпос / История всемирной литературы в 9-ти
томах, т. 2, 1984.
Мифы народов мира, Энциклопедия. Электронное издание, М., 2008.
Росс Э., Кельты-язычники, М., 2005.
Саги об уладах, М., 2004.
Словарь средневековой культуры, М., 2003.
Тацит К., Сочинения в 2-х томах, т. 1, Ненинград, 1969.
Фомин О., Сакральная триада, М., 2005.
Фрейд З., Тотем и табу, СПб., 2017.
Фрейд З., Избранное, М., 1990.
Фрейденберг О., Поэтика сюжета и жанра, М., 1997.
Элиаде М., Миф о вечном возвращении, М., 2000.
Canetti E., Masse und Macht, München, 2011.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
