Դասական հայերենում ստորադասականի երկու ձեվերի իմաստագործառութային փոխհարաբերության հարցի շուրջ
DOI:
https://doi.org/10.46991/hc.2022.18.2.150Keywords:
ներկա ստորադասական, աորիստ ստորադասական, դասական հայերեն, եղանակային հակադրություն, կերպաեղանակային հակադրություն, կերպային հակադրություն, համատեքստաիմաստային վերլուծություն, շարահյուսական գործառություններ, անկատար-կատարյալAbstract
Փաստարկվում է, որ հին հայերենում ստորադասականի երկու ձևերի (ներկա ստորադասականի ու աորիստ ստորադասականի) իմաստային փոխհարաբերությունը որպես եղանակային կամ կերպաեղանակային հակադրություն բնորոշելու փորձերը չեն հաստատվում հին հայերենի համաժամանակյա ու տարաժամանակյա լեզվական համապատասխան փաստերով։ Դասական հայերենում ստորադասականի երկու ձևերի գրեթե նույնական շարահյուսական գործառությունները նրանց տարաժամանակյա միանման (ներկայի կամ աորիստի հիմքին միևնույն *-ից ածանցի ավելացման շնորհիվ) ձևաբանական կառուցվածքի հետ միասին կասկած չեն թողնում, որ դիտարկվող երկու ձևերն էլ ստորադասական եղանակի ձևեր են։ Ինչ վերաբերում է ստորադասականի այդ երկու ձևերի կիրառահաճախականության տարբերությանը, դա պետք է բացատրել ներկա ստորադասականի գործածության սահմանափակման և աստիճանաբար աորիստ ստորադասականով փոխարինվելու տարաժամանակյա ընդհանուր միտումով։ Մյուս կողմից՝ ներկա ստորադասականի ու աորիստ ստորադասականի համատեքստաիմաստային հանգամանալից վերլուծությունը ակնհայտորեն վկայում է նրանց միջև սկզբնական կերպային (անկատար - կատարյալ) հակադրույթան մասին։ Բայց ակնհայտ է նաև, որ կերպային հակադրությունը դասական հայերենում ստորադասական եղանակի դեպքում արդեն դադարել էր որպես գործուն քերականական երևույթ գիտակցվելուց, ուստի չէր դրսևորվում կանոնավոր կերպով․ կերպային տեսանկյունից նույնատիպ գործողությունները/եղելությունները հաճախ արտահայտվում էին թե՛ ներկա ստորադասականի և թե՛ աորիստ ստորադասականի միջոցով։ Ընդ որում՝ դրանք կարող էին նույնիսկ հանդես գալ կողք կողքի միևնույն նախադասության մեջ։
References
Abeghyan M. (1974), Yerker, h. Z, Ye., hrat. HSSH GA, 848 ej. (In Armenian)
Abrahamyan A. (1976), Grabari dzeṛnark, Ye., hrat. “Luys”, 558 ej. (In Armenian)
Achaṛyan H. (1959), Liakatar kʻerakanutʻyun hayotsʻ lezvi, h․ IV, girkʻ A, Ye., hrat. HSSH GA, 594 ej. (In Armenian)
Avetisyan H. (1985), Grabari storadasakan yeghanakě yev nra ěmbṛnumě hay kʻerakanutʻyan patmutʻyan mej, “Banber Yerevani hamalsarani”, Ye’., N 1, 193-204 ej. (In Armenian)
Avetyan S. (2015), Anglereni zhamanakayin haraberaktsʻutʻyan kargi yev hayereni vochʻ iradrakan zhamanaki (yentʻa-)kargi zugadrakan kʻnnutʻyun, “Banber Yerevani hamalsarani”, Ye., N 1 (16), 38-40 ej. (In Armenian)
Avetyan S. (2022), Ardi arevelahayereni k(ə)- apaṛ’nii yev -u apaṛnii imastagortsaṛutʻayin pʻokh haraberutʻyan hartsʻi shurj, “Banber Yerevani hamalsarani. Banasirutʻyun’”, Ye., N 2, 22-35 ej. (In Armenian)
Awetikʻean G., (1815), Kʻerakanutʻiwn haykakan, Venetik, hrat. S. Ghazar, 580 ej. (In Armenian)
Bagratuni A., (1852), Hayerēn kʻerakanutʻiwn i pēts zargatsʻelotsʻ, Venetik, hrat. S. Ghazar, 744 ej. (In Armenian)
Dahl Ö. (1985), Tense and Aspect Systems, Oxford: Basil Blackwell, 213 p.
Dzhahukyan G. B. (1982), Sravnitel‘naya grammatika armjanskogo jazyka, Yerevan, Izdatel‘stvo AN SSR, 274 s. (In Russian)
Garagashean A. M. (1876), Gortsnakan kʻerakanutʻiwn hay lezui, K. Pōlis, hrat. Y. Gavafean, 248 ej. (In Armenian)
Godel R. (1975), An Introduction to the Study of Classical Armenian, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag, 139 p.
Khachʻatryan L., Tʻosunyan G. (2004), Grabari dasagirkʻ, Ye., “Zangak-97”, 384 ej. (In Armenian)
Hambardzumyan V. (2018), Grabari dzeṛnark, Ye., “Editʻ Print’”, 436 ej. (In Armenian)
Hilpert M․ (2008), Germanic Future Constructions: A usage-based approach to language change, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 205 p.
Hovhannisyan L. (1975), Dasakan grabari bayakan zhamanakneri kiraṛutʻyuně, “Lezvi yev vochi harts‘er”, pr. III, Yer., hrat. HSSH GA, 252-319 ej. (In Armenian)
Jensen H. (1959), Altarmenische Grammatik, Heidelberg: Carl Winter. Univeritätsverlag, 224 S.
Karst J. (1901), Historische Grammatik des Kilikisch-Armenischen, Strassburg: Verlag Von Karl J. Trübner, 444 S.
Lyons J. (1977), Semantics, Vol. 2, Cambridge: Cambridge University Press, 897 p.
Meillet A. (1913), Altarmenisches Elementarbuch, Heidelberg: Carl Winters Univeritätsbuchhandlung, 212 S.
Meillet A. (1936), Esquisse d’une grammaire comparée de l’arménien classique, 2nde éd., Vienne: Imprimerie des PP. Mekhitharistes, 205 p.
Sampanis K․ (2017), The interplay between the future and the subjunctive mood in the diachrony of the Greek language // Lambert F., Allan R., Markopoulos Th. (eds.), The Greek Future and its History / Le futur grec et son histoire. Bibliothèque des cahiers de linguistique de Louvain, 139, Louvain-la-Neuve: Peeters, 237-251 pp.
Schmitt R. (2007), Grammatik des Klassisch-Arme¬nischen mit sprach¬ver¬gleichenden Erläuterungen, 2., durch¬ge¬sehene Auflage, Innsbruck: Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck, 253 S.
Wallace D. B. (1996), Greek Grammar Beyond the Basics, Grand Rapids, Michigan։ Zondervan Publishing House, 1996, 797 p.
Wallace D. B. (2000), The Basics of New Testament Syntax, Grand Rapids, Michigan: Zondervan, 2000, 336 p.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Սարգիս Ավետյան
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
