Армянские представления о самом победоносном оружии и современная хачкарная культура Арцаха
DOI:
https://doi.org/10.46991/hc.2023.19.1.213Ключевые слова:
Арцах, культура хачкаров, иконопись, знак победы, война, мечАннотация
С первых своих шагов христианская идеология трактовала Распятие прежде всего, как победу над смертью. Во многих средневековых канонических и параканонических рассказах и живописных беллетристиках крест представлен как самое победоносное оружие. Тем самым Христос разрушает ад, убивает дракона, побеждает смерть, побеждает грех и т. д. За ним следуют различные святые, вооруженные крестообразными копьями.
Все это нашло свое изобразительное и особенно письменное выражение в хачкарной культуре. Однако средневековые мастера, характеризуя крест как оружие или символ победы в хачкарных надписях, избегали придания кресту вида оружия или меча в композиции хачкара.
После Арцахской освободительной войны представление о кресте как о самом победоносном оружии вновь стало актуальным. Были созданы памятники нового типа, которые иконографически просто изображают крест как оружие или меч, сочетая его со щитом и другими воинскими атрибутами. Самым уникальным проявлением, в корне связанным с освободительной борьбой Арцаха, является уникальное и новое явление в хачкарной культуре: хачкары, называемые «меч-крест» или «пограничный крест», которые выступают в роли символов-хранителей.
Библиографические ссылки
Աբրահամյան Լ. 2019, Քրիստոսը որպես վիշապամարտիկ. եկեղեցական ավանդույթը եվ նկարչի հիշողությունը, Վիշապը հեքիաթի և իրականության սահմանին, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հրատարակչություն, Երևան, էջ 361-370:
Ագաթանգեղոս 1914, Ագաթանգեղայ Պատմութիւն Հայոց, Թիֆլիս:
Մելքոնյան Հ. 1996, Նորահայտ արձանագրություններ Ցաղաց Քար վանքից, «Հանդէս ամսօրեայ», 62-85:
Պետրոսյան Հ. 2001, «Մանուկի» կերպարը ուշմիջնադարյան հայ տապանաքարային քանդակում (XV-XVIII դարեր) // Թուխ մանուկ, Երևան:
Պետրոսյան Հ. 2008, Խաչքար․ ծագումը, գործառույթը, պատկերագրությունը, իմաստաբանությունը, Երևան, «Փրինթինֆո»:
Սիմոնյան Լ. 2019, Քարացած վիշապները և վիշապասպան սրբերը հայոց մեջ. առասպել և հիշողություն, Վիշապը հեքիաթի և իրականության սահմանին, Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հրատարակչություն, Երևան, էջ 414-427:
Աւգերեն Մ. 1812, Լիակատար վարք եւ վկայաբանութիւն սրբոց, Վենետիկ, Վարք սրբոյն Կոստանդիանոսի թագաւորին, և մօրն նորա սուրբ դշխոյին Հեղինեայ, հ. Գ, էջ 239-273:
Քյոսեյան Հ. 2021, Հայ միջնադարայ արվեստի աստվածաբանություն, Երևան:
Օրմանեան Մ. 1979, Ծիսական բառարան, Անթիլիաս, http://www.nayiri.com/imagedDictionaryBrowser.jsp?dictionaryId=80&dt=HY_HY&pageNumber=130:
Покровский Н. 2001, Евангелие в памятниках иконографии, Москва, Прогресс-Традиция.
Холл Дж. 1996, Словарь сюжетов и символов в искусстве, пер. с английского А. Е. Майкапара, Москва, «Крон-пресс».
Евсеева Л., Комашко Н.,и др. 2002, История иконописи, VI-XX века, Москва, “АРТ-БМБ”.
Загрузки
Опубликован
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2023 Anush Safaryan
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-ShareAlike» («Атрибуция — Некоммерческое использование — На тех же условиях») 4.0 Всемирная.
