Տիեզերքի բնափիլիսոփայական պատկերը ըստ Գրիգոր Տաթևացու

Abstract

Իբրև միջնադարյան հայկական արիստոտելիզմի ավանդույթի շարունակող, սուրբ Գրիգոր Տաթևացին (1346-1409) իր բնափիլիսոփայական ըմբռնումները շարադրելիս հիմնականում հենվում է բնության վերաբերյալ Արիստոտելի և միջնադարում աստվածաբանական-իմաստասիրական գրականության մեջ տարածված գաղափարների վրա։ Ի տարբերություն նախորդ դարերի հայ բնափիլիսոփաների՝ Տաթևացին գիտելիքի համակարգում առանձնացնում է «բնական քննությունը», որը նշանակում է բնության մասին գիտելիքի կարևորում, երկրային աշխարհի նկատմամբ իմացական վերաբերմունքի այնպիսի փոփոխություն, որը վկայում է փրկաբանական գիտելիքի համատեքստում փորձարարական դիտարկումների կարևորության ու անհրաժեշտության մասին։ Ընդհանուր առմամբ Տաթևացին ներկայացնում է տիեզերքի այնպիսի պատկեր, որը մի կողմից համապատասխանում է միջնադարյան քրիստոնեական աշխարհայացքի ու մտածելակերպի սկզբունքներին ու պահանջներին, իսկ մյուս կողմից ունի համընդհանրական բնույթ, որովհետև դրանում բնափիլիսոփայականը` տիեզերագիտականը, աստղագիտականը, ֆիզիկականը, միահյուսված է մետաֆիզիկական, աստվածաբանական, փիլիսոփայական-մարդաբանական ու գեղագիտական-բարոյագիտական ըմբռնումների հետԻբրև միջնադարյան հայկական արիստոտելիզմի ավանդույթի շարունակող, սուրբ Գրիգոր Տաթևացին (1346-1409) իր բնափիլիսոփայական ըմբռնումները շարադրելիս հիմնականում հենվում է բնության վերաբերյալ Արիստոտելի և միջնադարում աստվածաբանական-իմաստասիրական գրականության մեջ տարածված գաղափարների վրա։ Ի տարբերություն նախորդ դարերի հայ բնափիլիսոփաների՝ Տաթևացին գիտելիքի համակարգում առանձնացնում է «բնական քննությունը», որը նշանակում է բնության մասին գիտելիքի կարևորում, երկրային աշխարհի նկատմամբ իմացական վերաբերմունքի այնպիսի փոփոխություն, որը վկայում է փրկաբանական գիտելիքի համատեքստում փորձարարական դիտարկումների կարևորության ու անհրաժեշտության մասին։ Ընդհանուր առմամբ Տաթևացին ներկայացնում է տիեզերքի այնպիսի պատկեր, որը մի կողմից համապատասխանում է միջնադարյան քրիստոնեական աշխարհայացքի ու մտածելակերպի սկզբունքներին ու պահանջներին, իսկ մյուս կողմից ունի համընդհանրական բնույթ, որովհետև դրանում բնափիլիսոփայականը` տիեզերագիտականը, աստղագիտականը, ֆիզիկականը, միահյուսված է մետաֆիզիկական, աստվածաբանական, փիլիսոփայական-մարդաբանական ու գեղագիտական-բարոյագիտական ըմբռնումների հետ