Օրենք եւ կրոն իմաստային դաշտերի միավորները Դավիթ Ալավկա Որդու «Կանոնական աւրէնսդրութիւն» երկում

Abstract

Միջնադարյան հայ մատենագրության մեջ իրավական մտքին և օրենսդրությանը վերաբերող Դավիթ վարդապետ Ալավկա Որդու օրենքների մատյանը` «Կանոնական աւրէնսդրութիւնը», լեզվաբանական ուսումնասիրության հարուստ նյութ է պարունակում։ Հատկապես արդիական է Դավթի կանոնագրքի բառապաշարի կրոնաիրավական դաշտի բառային միավորների քննությունը։ Իրավունքին և հավատքին վերաբերող բառերի իմաստածագումնաբանական  հետազոտությունը բացահայտում է, որ այս եզրույթների զգալի մասը բնիկ է և կենսունակ հայերենի զարգացման հետագա բոլոր շրջաններում: «Կանոնական աւրէնսդրութիւնը» կազմելիս Դավիթ Ալավկա Որդին օգտվել է տարբեր աղբյուրներից, որոնցից առաջնայինը Աստվածաշունչ մատյանն է, ապա՝ դավանաբանական, փիլիսոփայական և պատմագիտական երկերը, ինչպես նաև բանահյուսական նյութերը, հնագույն հավատալիքներն ու նախապաշարմունքները:

Մեր այս ուսումնասիրության մեջ ըստ ծագումնաբանության վերլուծելով կրոնի և օրենքի իմաստային դաշտի հիմնական միավորները՝ առանձնացրել ենք հնդեվրոպական կազմությունները, որոնք մեծ թիվ են կազմում, ապա՝ փոխառությունները և հիբրիդ կառույցները։ Իմաստային այս դաշտերի միավորների 46 %-ը բնիկ բառեր են, 25 %-ը՝ հիբրիդ (հնդեվրոպական արմատ կամ ածանց և փոխառյալ արմատ կամ ածանց զուգակցումներով), 20 %-ը՝ իրանական, 4-ական %-ը ՝ հունական, ասորական և 1 %-ը՝ ասուր-ակկադական։ Դավիթ վարդապետ Ալավկա Որդու կազմած օրենսգիրքը վկայում է, որ հայերենը 11-12-րդ դարերում արդեն ուներ  հարուստ ու տարողունակ կրոնաիրավական բառապաշար։