ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆԻ ՍՏԵՂԾԱԾ ԲԱՆԱՀՅՈՒՍԱԿԱՆ ԽԱՂԵՐԸ ԵՎ ԴՐԱՆՑ ԿԻՐԱՌՈՒՄԸ ԲՈՒՀԱԿԱՆ «ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԲԱՆԱՀՅՈՒՍՈՒԹՅՈՒՆ» ԱՌԱՐԿԱՅԻ ՇՐՋԱՆԱԿՈՒՄ
DOI:
https://doi.org/10.46991/educ-21st-century.v8i2.8547Keywords:
Բանահյուսական խաղե, Հայաստան, Հովհաննես Թումանյան, Հանելուկներ, Ասացվածքներ, մրցույթ, ՄանկավարժությունAbstract
Հոդվածում անդրադարձ է կատարվում հայ անվանի գրող և բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի ստեղծած բանահյուսական խաղերին, դրանց մանկավարժական նշանակությանը, գործառնականությանը և դիդակտիկ գործընթացում կիրառմանը։
Հովհաննես Թումանյանը (1869-1954) իր գրականության մեծ մասը նվիրել է երեխաներին։ Երեխաների համար ստեղծագործություններում Թումանյանը հատկապես կարևորում է բանահյուսական ստեղծագործությունները և դրանց հարմարեցումը երեխաների համար։
Հասկանալով խաղերի կարևորությունը՝ որպես զվարճանքի միջոցով գիտելիքներ փոխանցելու և երեխաներին կրթելու մեթոդ՝ Թումանյանը ստեղծել է մանկական սեղանի խաղերի շարք։ «Հայկական հանելուկներ» և «Հայկական առածներ» սեղանի խաղերում նա օգտագործել է բանահյուսական ժանրեր՝ հանելուկներ և ասացվածքներ՝ օգտագործելով վերը նշված ժանրերի ժողովրդական, բարբառային բնագրերը։ Թումանյանի թանգարանի գիտական անձնակազմի ջանքերով վերջին տարիներին այս խաղերը վերահրատարակվել են և մինչ օրս հայ մանուկների սիրելի խաղերից են։
Խաղի օգնությամբ ասացվածքներ սովորելը երեխային ժողովրդական կենսափորձն ու իմաստությունը փոխանցելու ամենակարճ ճանապարհն է։ Լինելով այլաբանական ժանր՝ հանելուկը պահանջում է մտքի ճկունություն պատասխանը գուշակելու համար և սրում է երեխաների միտքը։ Այս հատկության շնորհիվ հանելուկն ակտիվորեն օգտագործվում էր հնագույն ծեսերի և մրցույթների ժամանակ:
Երկար տարիներ, դասավանդելով հայ բանահյուսություն Երևանի պետական համալսարանում, փորձել եմ գործնական պարապմունքները հարստացնել տարբեր մեթոդներով, և այս առումով Թումանյանի պատրաստած հանելուկախաղը դարձավ ժողովրդական հանելուկներին նվիրված մեկ խաղայնացված դաս մշակելու հիանալի միջոց։
Թումանյանի ստեղծած բանահյուսական խաղերի ուսումնասիրությունը և մանկավարժության մեջ դրանց կիրառման մեր անձնական փորձը թույլ են տալիս ասել, որ այս բանահյուսական ժանրերը դեռևս պահպանում են իրենց դաստիարակչական մեծ արժեքը, և դրանք դասարանում խաղային մեթոդներով օգտագործելը ուսուցման գործընթացը դարձնում է ավելի հաճելի և արդյունավետ։
References
References
Bdoyan Vard, Armenian Folk Games, volumes 1-3, Yerevan, 1963-1983 (in Armenian)
Collection of Games with Instructions Regarding Their Way of Playing and Their Educational Role, St. Petersburg, 1903. (in Russian)
Ghanalanyan Aram, Aratsani (Proverbs), Yerevan, 1960
Mnatsakanyan Eva, Abeghyan Hasmik, Games by Hovhannes Tumanyan during the different times, “Akunq”, collection of scientific articles, Numbetr 1(21), Yerevan, 2019, 20-27 (in Armenian)
Harutyunyan Sargis, Armenian Folk Riddles (the study), Yerevan, 1960 (in Armenian)
Ignatev E. I., In the Kingdom of Ingenuity, 1909 (in Russian).
Sophocles - Oedipus the King // Greek tragedies, Yerevan, 1950, pages 61-142. (in Armenian)
Tumanyan Hovhannes, h. 7, Criticism and Publicity, 1913-1922, Yerevan, 1995. (in Armenian)
Vardanyan Nvard, Arminean realistic folktale. Genre and typology research, Yerevan, 2009 (in Armenian),
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Nvard Vardanyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
