ՀՀ անվտանգության ապահովման և ազգային շահերի հստակեցման հիմնախնդիրները փոխակերպվող աշխարհում դաշնակցային հարաբերությունների նոր հարացույցների ներքո
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:D/2023.14.2.003Keywords:
ուժային հավասարակշռություն, ազգային շահ, ՀՀ, Ադրբեջան, ՀԱՊԿ, դաշնակցային հարաբերություններ, Հարավային Կովկաս, ռազմաքաղաքական ներուժ, հավաքական անվտանգություն, անվտանգային ռիսկAbstract
Գլոբալ հակադրության ներկա փուլը Արևմուտքի ու ՌԴ-ի միջև աննախադեպ է թե՛ իր ծավալով, թե՛ իր խորությամբ, թե՛ առճակատման բնույթով: Նման հակադրությունը պայմաններ է ստեղծում, որ նոր դեր ու նշանակություն ստանան միջազգային անվտանգության ապահովման մեխանիզմները, կազմակերպությունները և միջազգային իրավունքը: Հակադրության ներքո փոփոխվում է ԽՍՀՄ փլուզումից հետո ձևավորված աշխարհակարգը և գլոբալ ուժային հավասարակշռությունը:
Հվ. Կովկասում ուժային հավասարակշռությունը փոխվեց 2020 թ. պատերազմի արդյունքում: Նշենք, որ մինչ օրս մեր տարածաշրջանում ուժային որևէ բալանս դեռևս չի ձևավորվել: Դրա մասին են վկայում ՀՀ-ի և Արցախի շուրջը շարունակվող լարվածությունը, տեղային ռազմական սադրանքերը: Հոդվածում վերոնշյալ իրողությունների համատեքստում քննարկվում են ՀՀ ազգային շահերի հստակեցման հարցադրումները, ներկայացվում է, թե ինչ գործոններ են դրանց վրա ազդում ներկա պայմաններում, կարևորվում է ազգային շահերը ձևակերպելու գործընթացում ռեսուրսապահովվածության դերը: Սույն ուսումնասիրության մեջ ՀՀ ազգային շահերի ձևակերպման հարցում կարևոր դեր է տրվում անվտանգային ռիսկերի և ռազմական պարադիգմի ընտրությանը, որոնք պետք է արտացոլեն տարածաշրջանում դեռևս չձավորված ուժային հավասարակշռությունը: Հոդվածում կարծիք է հայտնվում, որ ՀՀ անվտանգության ապահովման գործընթացում պետք է իրատեսական ու սթափ գնահատվեն ՌԴ-ի հետ դաշնակցային հարաբերությունները:
References
*Հետազոտությունն իրականացվել է ՀՀ ԿԳՄՍՆ գիտության կոմիտեի ֆինանսա¬կան աջակցությամբ՝ 21T5F218 ծածկագրով գիտական թեմայի շրջանակներում:
*Исследование выполнено при финансовой поддержке Комитета по науке МОНКС РА в рамках научного проекта № 21T-5F218.
*The work was supported by the Science Committee of MESCS RA, in the frames of the research project № 21T-5F218.
Boudon, R., and F. Bourricaud. A Critical Dictionary of Sociology, Chicago, 1989.
Copas, J. “Statistical modeling for risk assessment”. Risk management. Vol. 1, No 1, 1999.
Daase, Ch. International risks and the perils of proactive security policy. (Paper prepared for the six Pan-European International Relation Conference) Turin, 12-15 September, 2007.
Khojayan, K. Reflections on the Transformation of the World Order: Emerging Trends and Impending Perspectives // Journal of Political Science: Bulletin of Yerevan University, 1(2), 2022, էջ 92-105, https://doi.org/10.46991/JOPS/2022.1.2.092.
Lowrance, W. W. Of acceptable Risk. Los Altos, CA: William Kaufman, 1976// Yacow Haimes, On the complex definition of risk: A systems-based approach. Risk analysis, Vol 29, No 12, 2009․
Morgenthau, H. In Defence of the National Interest, 4th ed. New York: Alfred A. Knopf, 1951.
Reisman. M., Armstrong A. The Past and Future of the Claim of Preemptive Self-Defense // Amer. j. of law. Wash., 2006. Vol. 100, № 3, էջ 525–550:
The Military Balance 2022, https://www.iiss.org/.
Waltz, K. N. Theory of International Politics, Reading, MA: Addison-Wesley, 1979.
Young, C. Metrics and methods for security risk management. Elsevier Inc. 2010.
Взаимная торговля Казахстана с Азербайджаном, http://export.gov.kz/ public/files/analytics/country Review/references/2016/Азербайджан %202016.pdf.
Внешняя Торговля России на основе данных Федеральной таможенной службы России, 28 февраля 2017г. http://russian-trade.com/reports-and-reviews/2017-02/torgovlya-mezhdu-rossiey-i-azerbayd zhanom-v-2016-g/
Военный энциклопедический словарь. М.,1983.
Договор о коллективной безопасности, 15.05.1992, http://www.odkb-csto.org/ documents/detail.php? ELEMENT_ID=126.
Искандеры» навели на Баку, https://www.gazeta.ru/army/2017/02/ 22/10539515.shtml).
Посольство Республики Беларусь В Азербайджанской Республике, Торгово-экономические отношения, http://azerbaijan.mfa.gov.by/ru/bilateral_relations/trade_ economic/
Синицына, Ю. Превентивная И Упреждающая самооборона: Различия. Правомер¬ность Применения, «Журнал международного права и международных отношений», № 1, М., 2009.
ЦАМТО / Центр анализа мировой торговли оружием, http://www.armstrade.org:
ՀՀ. Ապրանքների արտահանում և ներմուծում» http://www.armstat.am/file/article/sv_12 16a _411.pdf.
Ղևոնդյան, Ա. Ռուսաստանի Դաշնության արտաքին քաղաքական հայեցակարգի հարավկովկասյան բաղադրիչի փոխակերպումը մինչև 2022թ. // Բանբեր Երևանի համալսարանի. Միջազգային հարաբերություններ, Քաղաքագիտություն 13 (3 (39), 2022, էջ 27-45, https://doi.org/10.46991/BYSU:D/2022.13.3.027
Ստոկհոլմի միջազգային խաղաղության հետազոտական ինստիտուտի բազայից, http://www.sipri.org/databases:
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
