Երկխոսայնությունից մինչև միջտեքստայնություն (ժամանակակից եվրոպական մշակույթի ուղիները)
DOI:
https://doi.org/10.46991/BYSU:E/2024.15.2.019Keywords:
կառուցվածքաբանութուն, հետկառուցվածքաբանություն, հետմոդեռնիզմ, երկխոսայնություն, միջտեքստայնություն, տեքստ, մշակույթ, խոսույթ, ֆենոտեքստ, գենոտեքստAbstract
Մ. Մ. Բախտինի երկխոսայնության տեսությունը, սկսած 1960-ականների վերջից՝ նրա ստեղծագործությունների թարգմանությունից ու հրատարակումից հետո, զգալի ազդեցություն ունեցավ արևմտյան գրականագիտության հիմնական ուղղություների, դրանց տեսության ու մեթոդաբանության զարգացման վրա:
Թեև մինչ «միջտեքստայնություն» եզրույթի կիրառության շուրջ արդիական տեսական հիմնավորումները, միջտեքստայնությյուն երևույթը՝ տարաբնույթ տեքստերի միջև փոխհարաբերակցության գաղափարը, դեռևս վաղուց ձևավորված ու հիմնավորված իրողություն է: Այնուամենայնիվ, «միջտեքստայնություն» եզրույթ առաջին անգամ շրջանառության մեջ է դրվել 1967թ.՝ հետկառուցվածքաբանության տեսաբան Յու. Կրիստևայի կողմից՝ «Բախտին, բառ, երկխոսություն և վեպ» հոդվածում: Նա, հիմքում ունենալով Մ. Բախտինի երկխոսայնության տեսությունը, իր ուսումնասիրություններում փոխակերպում ու զարգացնում է միջտեքստային կապերի գաղափարը: Արդի իրականության համատեքստում դիտարկելով Մ. Բախտինի «բազմաձայնության» տեսությունը՝ Յու. Կրիստևան տեսականորեն հիմավորում է, որ յուրաքանչյուր տեքստ երկխոսության մեջ է մեկ այլ տեքստի կամ տեքստերի հետ, որոնցից յուրաքանչյուրն ունակ է դառնալու նոր ձևավորվող տեքստերի համար սկզբնաղբյուրային հիմք:
Թեև Յու. Կրիստևայի կողմից առաջադրված միջտեքստայնության տեսությանն ակներևաբար հարուստ լիցքեր է ստանում Մ. Բախտինի երկխոսայնության տեսությունից, այնուամենայնիվ, միջտեքստայնությունը երկխոսայնության տեսության հայելային անդրադարձը չէ, այլ հետստրուկտտուրալիստական կոնցեպցիայի համատեքստում վերջինիս վերաիմաստավորումն ու փոխակերպումը:
Հոդվածում ներկայացված է Մ. Բախտինի երկխոսայնության տեսության ու Յու. Կրիստևայի միջտեքստայնության տեսության համեմատական տիպաբանական քննությունը։ Բախտինյան հայեցակարգը համեմատվում է հետկառուցվածքբանական ուղղվածություն ունեցող արևմտյան գրական քննադատության միջտեքստայնության տեսության հետ:
References
Maingueneau D. Le discours littéraire. Paratopie et scène d’énonciation. Paris: Armand Colin. 2013, էջ 5:
Հմմտ. Compagnon A. Le Démon de la théorie. Littérature et sens commun. Paris: Seuil, 1998, էջ 128.
Kristeva J. Sémiotiké, recherche pour une sémanalyse. Paris, Seuil, 1969, p.145.
Калыгин А. И. Философия поступка как феноменология необязательного действия // Язык, сознание, коммуникация М.: МАКС Пресс, 2004, Вып. 26, էջ 98-111:
՝Березовская И. П. Экзистенциально-феноменологическая интерпретация Другого в философии М. Бахтина и Ж.-П. Сартра // Византия, Европа, Россия: социальные практики и взаимосвязь духовных традиций. Архив конференции. Выпуск 1: материалы международной научной конференции (Санкт-Петербург, 1–2 октября 2021 г.) / Отв. ред. О.Н. Ноговицин: ФНИСЦ РАН: РХГА. СПб.: Изд. РХГА, 2021, էջ 189-194:
Стилистический энциклопедический словарь русского языка / под ред. М. Н. Кожиной. 2-е изд., испр. и доп. М.: Изд. Флинта; Наука, էջ 217.
Kristeva J. Semeiotike, recherches pour une sémanalyse, coll. «Tel Quel», Paris, Éditions du seuil, 1969, p. 145.
Barthes R. Texte (théorie de), Encyclopedia Universalis, Paris, Encyclopedia Universalis, 1973, vol. 22, p. 461.
Kristeva J. 1969, Semeiotike, recherches pour une sémanalyse, Paris: Éditions du seuil, coll. «Tel Quel», p. 144.
Kristeva J. «Préface» in, Bakthine, Mikhaïl, La poétique de Dostoïevski, Paris, Seuil, 1970, p.14.
Бахтин М. М. Марксизм и философия языка. М.: Изд. Лабиринт, 1993, 192 էջ:
Kristeva J., Semeiotike, recherches pour une sémanalyse, Paris: Éditions du seuil, coll. «Tel Quel», 1969, p. 144.
Kristeva J. La Révolution du langage poétique. Paris, Seuil, 1974, p. 343.
Kristeva J., Sémiotikè. Recherches pour une sémanalyse, 1969, էջ 223:
Kristeva J. «L’engendrement de la formule», Semeiotike: recherches pour une sémanalyse, Paris, Seuil, 1969, էջ 223-225:
Kristeva J. Sèméiotikè, Recherches pour une sémanalyse, 1969, p. 53.
Kristeva J., Sémiotiké, recherche pour une sémanalyse, 1969, էջ 194:
Freud S. The unconscious, (1915c). SE 14 , էջ 191:
Kristeva J. «Psychanalyse et littérature» http://www.kristeva.fr/psychanalyse-et-liberte.html (մուտք՝ 06.12.2023):
«Գենոտեքստ» և «ֆենոտեքստ» երևույթների մասին առավել մանրամասն տե՛ս Kristeva J. La Révolution du langage poétique, 1974, էջ 60:
Kristeva J. «Une Poétique ruinée», dans la Poétique de Dostoïevski de Mikhaïl Bakhtine, trad Isabelle Kohtcheff, Pans, Seuil, 1970b, էջ 18:
Kristeva J., Sémiotiké, recherche pour une sémanalyse, 1969, p.145.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Բանբեր Երևանի համալսարանի
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
