Արտադրողականության և բիզնեսի դինամիկության փոխազդեցությունները. դրանց դրսևորումները տնտեսական աճի վրա

Abstract

Ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան շա­րու­նա­կա­կան ա­ճը կա­յուն տնտե­սա­կան ա­ճի ու հա­սա­րա­կա­կան բա­րե­կե­ցութ­յան բարձ­րաց­ման կար­ևոր նա­խա­պայ­ման է: Այս հա­մա­տեքս­տում շատ կար­ևոր են ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան բարձ­րաց­ման գոր­ծո­նա­յին փո­խազ­դե­ցութ­յուն­նե­րի վեր հա­նումն ու խնդիր­նե­րի բա­ցա­հայ­տու­մը:

Հոդ­վա­ծում ա­ռանձ­նա­հա­տուկ քննարկ­վել է գոր­ծա­րար մի­ջա­վայ­րի և բիզ­նե­սի դի­նա­մի­կութ­յան դե­րը՝ որ­պես մրցակ­ցա­յին բիզ­նես մի­ջա­վայ­րի ա­պա­հով­ման և­ ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան ա­ճի ա­ռանց­քա­յին գոր­ծո­նա­յին բա­ղադ­րիչ: Ըստ «Գ­լո­բալ մրցու­նա­կութ­յան» զե­կույ­ցի՝ աշ­խար­հում վեր­ջին տաս­նամ­յակ­նե­րի ըն­թաց­քում շու­կա­նե­րի կա­ռուց­ված­քը փոխ­վել է, իսկ բիզ­նե­սի դի­նա­մի­կութ­յու­նը դրսևո­րում է նվազ­ման մի­տում­ներ։ Թեև ՀՀ-ում 2018-2019 թթ. դրսևոր­վել է բիզ­նե­սի դի­նա­մի­կութ­յան ո­րո­շա­կի բա­րե­լա­վում, այ­նո­ւա­մե­նայ­նիվ այն բա­վա­կա­նին ցածր է նույ­նիսկ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին երկր­նե­րի հա­մե­մատ:

ՀՀ-ում 2000 թ. սկսված աշ­խա­տան­քի ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան ա­ճի դան­դաղ­ման մի­տում­նե­րը (ա­ճի մի­ջին տեմ­պը՝ 5․5%) 2020 թ. տնտե­սա­կան ցնցում­նե­րի հետ­ևան­քով է՛լ ա­վե­լի են խո­րա­ցել. ա­ճի մի­ջին տեմ­պը 2020 թ. 2019-ի նկատ­մամբ կազ­մել է 0.95%, իսկ 2021 թ.-ին՝ 2020 թ. նկատ­մամբ՝ մինչև 1.1%: Տն­տե­սութ­յու­նում ստեղծ­ված ա­վե­լաց­ված ար­ժե­քի բաշխ­ման ոչ արդ­յու­նա­վետ մե­խա­նիզմ­նե­րի պայ­ման­նե­րում աշ­խա­տող­նե­րին վճար­վում է հա­վա­սա­րակ­շիռ գնից ցածր աշ­խա­տա­վարձ, իսկ ապ­րանք­ներն ու ծա­ռա­յութ­յուն­նե­րը նրանք գնում են հա­վա­սա­րակ­շիռ գնից բարձր գնով։ Սա շատ մտա­հո­գիչ խնդիր է աշ­խար­հում, հատ­կա­պես զար­գա­ցող երկր­նե­րում (այդ թվում՝ Հա­յաս­տա­նում), ար­տադ­րա­կան գոր­ծոն­նե­րի մաս­նա­կից­նե­րի միջև ա­վե­լաց­ված ար­ժե­քի բաշխ­ման մե­խա­նիզ­մի աղ­ճատ­վա­ծութ­յան (ե­կա­մուտ­նե­րի ոչ հա­վա­սա­րա­չափ բաշխ­ման ա­ռու­մով) և սո­ցիա­լա­կան ա­ճող բևե­ռաց­վա­ծութ­յան ու կեն­սա­մա­կար­դա­կի անկ­ման ար­դի պայ­ման­նե­րում։ Այս­տեղ բա­ցա­ռիկ կար­ևո­րութ­յուն է ստա­նում հա­մա­խառն գոր­ծո­նա­յին ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յու­նը՝ որ­պես ար­տադ­րա­կան գոր­ծոն­նե­րի մաս­նա­կից­նե­րի միջև ա­վե­լաց­ված ար­ժե­քի բաշխ­ման արդ­յու­նա­վե­տութ­յան ցու­ցիչ:

Տն­տե­սա­կան աճ­–ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յուն փո­խազ­դե­ցութ­յուն­նե­րի խոր­քա­յին գնա­հատ­ման հա­մար կար­ևոր է ՀՆԱ-ի և­ ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան ցու­ցա­նիշ­նե­րի՝ ՀԳԱ-ի, աշ­խա­տան­քի ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յան, ինչ­պես նաև ի­րա­կան աշ­խա­տա­վար­ձի ա­ճի տեմ­պե­րի դի­տար­կու­մը դրանց փոխ­կա­պակց­վա­ծութ­յան ներ­քո: Ն­ման մո­տե­ցու­մը հնա­րա­վո­րութ­յուն կտա կենտ­րո­նա­նա­լու ար­տադ­րո­ղա­կա­նութ­յուն - տնտե­սա­կան աճ փո­խազ­դե­ցութ­յուն­նե­րի խոր­քա­յին խնդիր­նե­րի վրա, ո­րոնց լու­ծու­մը կար­ևոր է ՀՀ տնտե­սա­կան զար­գաց­ման և հա­սա­րա­կա­կան բա­րե­կե­ցութ­յան բարձ­րաց­ման հրա­մա­յա­կա­նի ար­դի պայ­ման­նե­րում: