ԳԼՈԲԱԼԻԶԱՑԻԱՆ ԵՎ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ԱՐԺԵՔԱՅԻՆ ՆՈՐ ՄՈՏԵՑՈՒՄՆԵՐԸ
DOI:
https://doi.org/10.46991/educ-21st-century.v8i2.8655Keywords:
Գլոբալիզացիա, կրթություն, կրթության կոմերցիոնացում, կրթության արժեքի վրա հիմնված մոտեցումներ, միջմշակութային հաղորդակցություն, սոցիալական արդարություն, շարունակական կրթություն, գլոբալ կրթության մոդելներ, արժեքային կողմնորոշման մեթոդիկաAbstract
Գլոբալիզացիան ձևավորում է ոչ միայն տնտեսական, քաղաքական, այլև մշակութային ու կրթական արժեքներ, որոնցով պայմանավորված է մարդկության ապագան: Որպես համամարդկային արժեքներ որակելով գիտելիքը, կրթությունը, ազատությունը, ազգային ինքնագիտակցությունն ու համամարդկային այլ արժեքներ՝ գլոբալիազացիոն երևույթները ստիպում են քայլել ժամանակին համընթաց և մարտահրավերներին հակադարձել արժեքային մոտեցումներով: Գլոբալիզացիայի բացասական ներգործությունն առաջին հերթին վտանգ է սոցիալական արդարությանը և մարդկային իրավունքների անտեսմանը. որքան բարձր է ինքնաճանաչման ու ինքնակատարելագործման գիտակցումը, այնքան հաղթահարելի են ոլորտում առկա բոլոր վտանգներն ու խոչընդոտները: Կրթության արժեքային մոտեցումները հիմք ընդունելով՝ առանձնացրել ենք գլոբալիզացիայի երկու ըմբռնում՝ գլոբալիզացիան՝ որպես օբյեկտիվ գործընթաց, որը զուգահեռաբար է ընթանում տարածաշրջանայնացման և մշակույթների, կրթական արժեքների երկխոսության հետ (արտաքին հակասական մեկ երևույթի երկու կողմ), և գլոբալիզացիան որպես միավորում՝ աշխարհին պարտադրված գործընթաց։
Մեր կատարած հետազոտության արդյունքում առանձնացրել ենք կրթության արժեքային հետևյալ մոտեցումները՝
դրական՝
- մարդկային ներուժի որակի նկատմամբ աճող պահանջների դարաշրջանում շարունակական կրթության պահանջ,
- սովորողակենտրոն կրթություն, որն ընդգծում է սովորողի անձնային հատկանիշները, կողմնորոշումները, հետաքրքրությունները և նպատակները,
- ուսուցման նոր տեխնոլոգիաների և մեթոդների հայտնաբերում, կիրառում, որոնք առաջին հերթին նպաստում են քննադատական մտածողության զարգացմանը,
- գիտելիքի՝ որպես բարձրագույն արժեքի ինքնաճանաչման ու ինքնակատարելագործման միջոց լինելը, ինչը դարձնում է մարդուն համաշխարհային հասարակության լիիրավ անդամ միջմշակութային հաղորդակցության համատեքստում,
- ստեղծագործ և ներդաշնակ անհատականության ձևավորումը, որն ի վիճակի է կայացնել տեղեկացված որոշումներ, կանխատեսել դրանց հնարավոր հետևանքները և պատասխանատվություն զգալ աշխարհի ներկայի և ապագայի համար,
բացասական՝
- տեղեկատվական հեղեղով և համացանցի ներգործությամբ պայմանավորված գրագիտության չափանիշների փոփոխություն,
- ազգային բարձր մշակույթի նկատմամբ հետաքրքրության անկում և այն հասկանալու ունակության կորուստ, մշակութային արժեքների ու ավանդույթների անտեսում, հոգեբանական արժեզրկում,
- սպառողական վերաբերմունք արժեքների նկատմամբ,
- մարդասիրական արժեքների, հանդուրժողականության պակաս:
Գլոբալիզացիան բազմաթիվ ակնհայտ ազդեցություններ է ունեցել կրթական և հաղորդակցական համակարգերի վրա, որոնք փոխում են կրթության մատուցման ձևը, ինչպես նաև ուսուցիչների և ուսանողների դերերը: Այս տեխնոլոգիայի զարգացումը հեշտացնում է անցումը արդյունաբերական հիմնված հասարակությունից դեպի տեղեկատվության վրա հիմնված հասարակություն: Միևնույն ժամանակ, կա գլոբալացման և նոր տեղեկատվական համակարգերի բաց լինելու մութ կողմը. մինչ ամենահարուստ երկրները հարստանում են, աղքատներն ավելի են աղքատանում: Այսպիսով, հարուստների և աղքատների միջև տեղեկատվական և կրթական անջրպետը մեծանում է և չի նեղանում. տնտեսական ճգնաժամերը, առևտրային անհավասարակշռությունը և կառուցվածքային ճշգրտումները բարոյական ճգնաժամ են առաջացրել շատ երկրներում՝ վնասելով և կտրելով բազմաթիվ ընտանիքների և համայնքների հիմնական սոցիալական և մշակութային հյուսվածքը, ինչը հանգեցնում է երիտասարդների գործազրկության, ինքնասպանությունների, բռնության, ռասիզմի և թմրամիջոցների չարաշահման և հակասոցիալական վարքի: 21-րդ դարում կրթական համակարգերը բախվում են կրկնակի մարտահրավերի՝ սովորողներին հագեցնելու նոր գիտելիքներով, հմտություններով և արժեքներով, որոնք անհրաժեշտ են համաշխարհային շուկայում մրցունակ լինելու համար՝ միևնույն ժամանակ ստեղծելով մասնագետներ, որոնք նաև լավ քաղաքացիներ են իրենց երկրի համար։
Այսպիսով, գլոբալացումը մարտահրավեր է ոչ միայն վերաիմաստավորելու այն, թե ինչ կրթություն է անհրաժեշտ մարդուն, այլև ինչպիսին է դրա վերջնական նպատակը և ինչքանով է դա նպատակաուղղվելու դեպի սոցիալական արդարություն։
References
References
Bowles, S., Gintis, H., & Osborne, M. (2005). Unequal chances: Family background and economic success. New York: Russell Sage.
Cogburn D.L. Globalization, Knowledge, Education and Training in Information Age, www.unesco.org.
Damme, J., & Bellens, K. (2017). Countries strive towards more quality and equity in education: Do they show success or failure? Evidence from TIMSS 2003 and 2011 for Grade 4. In Rosén, M., Yang, H. K., & Wolff, U. (eds). Cognitive abilities and educational outcomes: Methodology of educational measurement and assessment (pp. 127-148).
Dimmock C., Walker A., Globalization and societal culture: redefining schooling and school leadership in the twenty-first century. Compare, Vol.30, No.3, 2000.
Edvards R., Usher R., Globalization and Pedagogy. Space. Place and Identity. Routledge, London and New York, 2000.
Ter-Minasova S.G., War and peace of languages and cultures. – M.: Slovo, 2008. – 344 p. /In Russian/
Ter-Minasova S.G., Language and intercultural communication. - M.: Publishing House of Moscow State University, 2008. - 352 p. /In Russian/
Mardoyan R., Pedagogical Axiology, Gyumri, 2012. /In Russian/
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Meri Hovhannisyan
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
